Kıdem tazminatı fonu neleri içeriyor
Kıdem tazminatı iş sözleşmesinin sona ermesi sonucunda işçinin yıpranması karşılığı geleceğini güvence altına almak amacıyla ödenen bir tazminattır. Ayrıca sadakat borcunun işçiye sağladığı bir menfaat olarak ta kabul edilmektedir.
Hükümet programı ile birlikte yeniden gündeme gelen `kıdem tazminatı` ile ilgili yapılacak düzenlemenin ayrıntıları netleşti. Buna göre konuyla ilgili hazırlanan taslakta, kıdem tazminatı kaldırılmıyor.
Halen çalışmaları süren Kıdem Tazminatı Fonu Kanun Taslağı’na göre istifa eden çalışanın tazminatı yanmayacak, aksine devlet garantisi altında olacak. Çalışma hayatında 10 yılı dolduranlar ise istediği zaman tazminatını alabilecek.
İstifalar sebebiyle işveren tarafından ödenmeyen kıdem tazminatları devlet garantisi altına alınıyor. Taslağa göre, işçilere çalıştığı her yıl için bir maaş tutarında tazminat ödenmesi gerekiyor. Ancak mevcut durumda birçok işveren, işçinin istifa etmesi halinde, ya da kısa zamanlı çalışmalarında kıdem tazminatı ödemiyor.
Kıdem tazminatı fonunun amacı, kapsamına giren işçilere ve hak sahiplerine belirtilen esaslara göre kurulacak Kıdem Tazminatı Fonundan hak edecekleri kıdem tazminatının ödenmesi ve bu tazminatın güvence altına alınmasıdır.
4857 sayılı İş Kanununda; “Kıdem tazminatı için bir kıdem tazminatı fonu kurulur. Kıdem tazminatı fonuna ilişkin Kanunun yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçilerin kıdemleri için 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesi hükümlerine göre kıdem tazminatı hakları saklıdır.” Hükmü getirilmiştir.
Bu kanun, 1475 sayılı İş Kanunu, 854 sayılı Deniz İş Kanunu, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanuna göre hizmet akdine dayalı olarak çalışan işçilerle bunları çalıştıran işverenleri ve ölen işçilerin hak sahiplerini kapsar.
Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihte işyerinde çalışmakta olan işçilerin, yürürlük tarihinden önceki kıdem süreleri için işverenin kıdem tazminatı yükümlülüğü saklı tutulan işçiler hakkında da, kanunun yürürlüğe girdiği tarihinden başlayarak uygulanır.
Kıdem Tazminatı Fonu kanunun gerektirdiği görev ve hizmetler için mali kaynak sağlamak, piyasa şartlarında kaynakları değerlendirmek, kanunun öngördüğü ödemelerde bulunmak üzere devlet güvencesi altında alınacaktır.
Kıdem Tazminatı Fonu devlet güvencesi altında ve tüzel bir kişiliğe sahip olacak. Fon bütçe kapsamı dışında kalacak ve gelirlerinden hiçbir şekilde kesinti yapılmayacak ve genel bütçeye gelir kaydedilmeyecek.
Fon, damga vergisi hariç her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.
İşverenler bu kanun hükümlerine göre kıdem tazminatına hak kazanan işçi veya hak sahiplerini, hak kazandıkları tarihten itibaren 7 gün içerisinde Fona bildirmek zorundadırlar. İşverenin kıdem tazminatına hak kazananları süresi içinde Fona bildirmemesi sonucu Fonun fazladan yapacağı ödemeler ve masraflar karşılığı işveren tarafından ödenir.
Hak kazandıkları tarihte herhangi bir işyerinde çalışmayanlar veya onların hak sahipleri, hak kazandıkları tarihten itibaren fona başvurabilirler.
Kanunun kapsamına giren işçiler,
- Yeni işe alınanlar işe başladıkları tarihten itibaren kendiliğinden Kıdem Tazminatı Fonuna tabi olacak.
- Bağlı oldukları kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı bağlanması yahut toptan ödeme almak amacıyla hizmet akitlerini feshetmeleri halinde,
- İşverence hizmet akdinin feshedilmesi durumunda işçinin hak kazandığı yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı veya toptan ödeme almak amacıyla ilgili kuruma veya sandığa başvurması halinde,
- Kıdem tazminatı ödemeleri, emeklilik, malüllük ve ölüm gibi durumlarda hiçbir şart aranmadan ödenecek. 10 yılın üzerinde çalışanlar kıdem tazminatlarını istemeleri halinde fondan tahsil edebilecekler. Örneğin bir işçi, 4 yıl bir iş yerinde, 3 yıl bir başka işyerinde ve 3 yıl da başka işyerinde çalıştı. Ve bu işyerlerinden istifa ederek ayrıldı. Mevcut durumlarda hiçbir yerden kıdem tazminatı alamıyor. Yeni düzenleme ile söz konusu işçiye 10 yıl için kıdem tazminatı ödenecek. Eğer işçi hayatını kaybederse kanuni mirasçıları, kıdem tazminatına hak kazanırlar.
Yaşlılık, emeklilik aylığı almakta iken çalışmaya başlamakla aylığı kesilen ve 506 sayılı Kanunun 63 üncü maddesinin 1 inci ve 2 inci fıkralarına göre yeniden hesaplanacak aylık bağlanması için talepte bulunan ve hizmet akdini fesheden işçiye, daha önce tazminat aldığı tarihten sonra fona prim ödenen süreler için de kıdem tazminatı ödenir.
İstifa eden çalışanların tazminatları yanmayacak. Bir kişi birkaç iş yerinde çalışmış olsa dahi tazminatlarının hepsi devlet güvencesinde olacak.
Haklarında Sosyal Güvenlik Destek Primi ödenenler için sadece malullük aylığı şartlarının gerçekleşmesi veya ölüm halinde kıdem tazminatı ödenir.
Kıdem tazminatının miktarı
İşçilere veya hak sahiplerine Fona prim ödenmiş olan her tam yıl için prim hesabına esas olan ücretinin 30 günü tutarında kıdem tazminatı ödenir. ( 30 günlük ücret giydirilmiş brüt ücrettir.) Bir yıldan artan süreler için veya toplam prim ödeme süresi bir yılın altında kalanlar için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır. Toplu İş Sözleşmesi kapsamındaki işçilerin kıdem tazminatı tutarı 30 günden daha fazla bir gün sayısı kararlaştırılmışsa o halde kıdem tazminatı sözleşmede belirtilen rakam ile günlük tutarın çarpılması sonucu tespit edilir.
Kıdem tazminatına esas alınacak ücretin; sabit olmadığı hallerde, işçinin çalıştığı ve adına prim yatırılan son bir yılının ortalaması dikkate alınarak kıdemi hesaplanacaktır. Prim ödenen toplam süre bir yılın altında ise, prim yatırılan ayların ortalaması esas alınır.
Aynı kıdem süresi için birden fazla kıdem tazminatı ödenmez.
Kıdem tazminatının hesabında ve primlerin tahsilinde esas alınacak ücretlerin en az miktarı İş Kanununa göre belirlenen asgari ücret, üst sınırı ise 1475 sayılı İş Kanunu, ödenecek kıdem tazminatının bir yıllık miktarını en yüksek devlet memuruna (Başbakanlık Müsteşarı) ödenen bir yıllık emeklilik ikramiyesi tutarı ile sınırlandırmıştır.
Yeniden çalışma
Bu kanuna tabi Fondan kıdem tazminatı alındıktan sonra hizmet akdi yapılarak işe başlanılması halinde Fon ile ilişki yeniden ve kendiliğinden doğar.
Yeniden işe başlanılması halinde daha önce kıdem tazminatı ödenen süreler dikkate alınmaz.
Başvuru ve ödeme
Kıdem tazminatının ödenebilmesi için işçinin bağlı olduğu kurum veya sandık tarafından yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı veya toptan ödemeye hak kazandığını, ölümü halinde ise hak sahiplerinin kanuni mirasçılığını kanıtlayan belgeler ile başvurmaları şarttır. Adına en az 10 yıl fona prim ödenen işçi, kıdem tazminatı isteğini yazılı olarak fona bildirir.
Prime Esas Alınacak Ücret
Kıdem Tazminatı Fonuna ödenecek aylık prim miktarı hesaplanacak aylık kazancın % 3’ünü geçmemek koşulu ile Fon yönetim kurulunun önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenir.
Kıdem tazminatına hak kazanılan haller dışında işçinin Fon ile ilişkisinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde o ana kadar işverenden kesilen Kıdem Tazminatı Fonu primleri iade edilmez.
İşverenler Kıdem Tazminatı Fonuna ilişkin prim yükümlülükleri nedeniyle işçilerin ücretlerinden herhangi bir indirim veya kesinti yapamazlar.
Kıdem Tazminatı Fonuna işverenlerce ödenen primler, kazancın tespitinde gider olarak kabul edilir.
Sosyal Sigortalar Kurumunun Görev ve Sorumluluğu
Kıdem Tazminatı Fonu kapsamına giren işçi ve işyeri kayıtlarının tutulmasından ve bunların Fon yönetimine aktarılması, primlerin toplanması, toplanan primler ile gecikme zammı, faiz ve cezaların Fona ödenmesi, teminat ve hakedişlerin prim borcuna karşılık tutulması, yersiz olarak alınan primlerin iadesi konusunda Sosyal Sigortalar Kurumu görevli, yetkili ve sorumludur.
Mehmet Fatih GELERİ
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
fatihgeleri@gmail.com
http://muhasebenet.net/haber.php?haber_id=173
