Bireysel emeklilik ve şahıs sigorta sisteminde yeni dönem
6327 Sayılı Kanun ile ülkemizde bireysel emeklilik sistemine ve şahıs sigortalılığına katılımın özendirilmesi amacı ile bir dizi yeni düzenleme ihdas edildi.
Bugünkü yazımızda kanunun; ödenen katkı payı ve primlerin vergi matrahının tespitinde indirim konusu yapılması ve elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlemeler konusunda bilgi vermeye çalışacağız.
Sistemi anlatırken kanunun bireysel emeklilik ve şahıs sigortasını farklı değerlendirdiğini vurgulamakta fayda var.Sistemden çıkarken vergileme
6327 Sayılı Kanun yürürlüğe girmeden önce bireysel emeklilik ve birikimli hayat sigortası sistemlerinden çıkan katılımcılara, sigorta ve sandıklarca yapılan ödemelerin tamamı menkul sermaye iradı kabul edilerek vergiye tabi tutuluyordu.
Yeni düzenleme ile bu anlayışa son verilerek, katılımcılar tarafından sisteme ödenen katkı payı ve primlerin, sistemden ayrılırken vergilendirilmesi uygulamasından vazgeçildi. Bundan böyle vergilendirilecek irat tutarı;
- Şahıs sigortaları kapsamında yapılan ödemelerde birikim tutarından, yatırıma yönlendirilen tutar indirilerek,
- Bireysel emeklilik sistemi kapsamında yapılan ödemelerde ise hak kazanılan devlet katkısı ve getirileri dahil ödemeye konu toplam birikim tutarından ödenen katkı payları ve devlet katkısının hak edilen kısmı indirilerek hesaplanacak.
Kısaca; sistemden çıkarken katılımcının daha önce ödediği anapara (katılımcı tarafından sigorta şirketine ödenen tutar) vergiye tabi tutulmayacak.
Elde edilecek gelire stopaj
Bireysel emeklilik sisteminden veya şahıs sigortalılığından elde edilecek gelirin vergilendirilmesinde stopaj uygulaması geçerli.
Yani;
- Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta ve emeklilik şirketleri, birikimli şahıs sigortaları dolayısıyla yaptıkları ödemelerde irat tutarları üzerinden,
- Emeklilik ve sigorta şirketleri, bireysel emeklilik sözleşmeleri dolayısıyla yaptıkları ödemelerde irat tutarları üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapmak durumunda.
Tevkifat oranını tespit yetkisi Bakanlar Kurulu'nda. Ancak Bakanlar Kurulu bu konuda henüz bir belirleme yapmadı.
Tevkifat, nihai vergi olacak. Katılımcılar elde edilen irat için, tutarı ne olursa olsun beyanname vermeyecek. Başka gelir unsurları için beyanname verilmesi durumunda da söz konusu irat beyannameye dahil edilmeyecek.
Bireysel emekli primi ödeyenlerin maaşları düşecek!
Bireysel emeklilikte devlet katkısı sistemine geçiliyor. Bu nedenle, 01.01.2013 tarihinden itibaren, katılımcılar tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları vergi matrahlarının tespitinde indirim konusu yapılamayacak. Yani şu an ödediği bireysel emeklilik katkı paylarına ilişkin dekontları çalıştığı iş yerine vererek vergi indiriminden yararlanan ücretlilerin net maaşları Ocak 2013'ten itibaren bir miktar düşecek.
İşverenler tarafından karşılanan bireysel emeklilik primleri
İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ise ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilebilecek. Yani söz konusu tutar üzerinden işverence gelir vergisi kesintisi yapılmayacak. Ancak, bu kapsamda indirim konusu yapılabilecek tutarın toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacak.
Şahıs sigorta primleri vergi matrahından düşülebilecek
01.01.2013 tarihinden itibaren, vergiye tabi ücret matrahının tespitinde, bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin, elde edilen ücretin %15'ine kadar olan kısmı ücret matrahının tespitinde indirilebilecek.
Vergiye tabi ücret matrahının tespitinde dikkate alınacak sigorta primleri; sigortanın Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla;
- Ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortası poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin %50'si ile,
- Ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerden müteşekkil olacak.
İndirim konusu yapılacak primlerin toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacak.
Yıllık beyannameden indirim
01.01.2013 tarihinden itibaren elde edilen gelirler için verilecek yıllık gelir vergisi beyannamelerinde (yani Mart 2014'te verilecek beyannamede) bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin beyan edilen gelirin %15'ine kadar olan kısmı (yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak koşulu ile) matrahın tespitinde indirim konusu yapılabilecek.
Bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ise hiçbir surette beyanname üzerinden indirim konusu yapılamayacak.
Sistemi anlatırken kanunun bireysel emeklilik ve şahıs sigortasını farklı değerlendirdiğini vurgulamakta fayda var.Sistemden çıkarken vergileme
6327 Sayılı Kanun yürürlüğe girmeden önce bireysel emeklilik ve birikimli hayat sigortası sistemlerinden çıkan katılımcılara, sigorta ve sandıklarca yapılan ödemelerin tamamı menkul sermaye iradı kabul edilerek vergiye tabi tutuluyordu.
Yeni düzenleme ile bu anlayışa son verilerek, katılımcılar tarafından sisteme ödenen katkı payı ve primlerin, sistemden ayrılırken vergilendirilmesi uygulamasından vazgeçildi. Bundan böyle vergilendirilecek irat tutarı;
- Şahıs sigortaları kapsamında yapılan ödemelerde birikim tutarından, yatırıma yönlendirilen tutar indirilerek,
- Bireysel emeklilik sistemi kapsamında yapılan ödemelerde ise hak kazanılan devlet katkısı ve getirileri dahil ödemeye konu toplam birikim tutarından ödenen katkı payları ve devlet katkısının hak edilen kısmı indirilerek hesaplanacak.
Kısaca; sistemden çıkarken katılımcının daha önce ödediği anapara (katılımcı tarafından sigorta şirketine ödenen tutar) vergiye tabi tutulmayacak.
Elde edilecek gelire stopaj
Bireysel emeklilik sisteminden veya şahıs sigortalılığından elde edilecek gelirin vergilendirilmesinde stopaj uygulaması geçerli.
Yani;
- Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta ve emeklilik şirketleri, birikimli şahıs sigortaları dolayısıyla yaptıkları ödemelerde irat tutarları üzerinden,
- Emeklilik ve sigorta şirketleri, bireysel emeklilik sözleşmeleri dolayısıyla yaptıkları ödemelerde irat tutarları üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapmak durumunda.
Tevkifat oranını tespit yetkisi Bakanlar Kurulu'nda. Ancak Bakanlar Kurulu bu konuda henüz bir belirleme yapmadı.
Tevkifat, nihai vergi olacak. Katılımcılar elde edilen irat için, tutarı ne olursa olsun beyanname vermeyecek. Başka gelir unsurları için beyanname verilmesi durumunda da söz konusu irat beyannameye dahil edilmeyecek.
Bireysel emekli primi ödeyenlerin maaşları düşecek!
Bireysel emeklilikte devlet katkısı sistemine geçiliyor. Bu nedenle, 01.01.2013 tarihinden itibaren, katılımcılar tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları vergi matrahlarının tespitinde indirim konusu yapılamayacak. Yani şu an ödediği bireysel emeklilik katkı paylarına ilişkin dekontları çalıştığı iş yerine vererek vergi indiriminden yararlanan ücretlilerin net maaşları Ocak 2013'ten itibaren bir miktar düşecek.
İşverenler tarafından karşılanan bireysel emeklilik primleri
İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ise ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilebilecek. Yani söz konusu tutar üzerinden işverence gelir vergisi kesintisi yapılmayacak. Ancak, bu kapsamda indirim konusu yapılabilecek tutarın toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacak.
Şahıs sigorta primleri vergi matrahından düşülebilecek
01.01.2013 tarihinden itibaren, vergiye tabi ücret matrahının tespitinde, bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin, elde edilen ücretin %15'ine kadar olan kısmı ücret matrahının tespitinde indirilebilecek.
Vergiye tabi ücret matrahının tespitinde dikkate alınacak sigorta primleri; sigortanın Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla;
- Ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortası poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin %50'si ile,
- Ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerden müteşekkil olacak.
İndirim konusu yapılacak primlerin toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacak.
Yıllık beyannameden indirim
01.01.2013 tarihinden itibaren elde edilen gelirler için verilecek yıllık gelir vergisi beyannamelerinde (yani Mart 2014'te verilecek beyannamede) bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin beyan edilen gelirin %15'ine kadar olan kısmı (yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak koşulu ile) matrahın tespitinde indirim konusu yapılabilecek.
Bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ise hiçbir surette beyanname üzerinden indirim konusu yapılamayacak.
İsmail KÖKBULUT
