T.C. vatandaşlığından çıkanlar sigorta primlerini geri alabilir mi?
Türkiye’deki sosyal güvenlik mevzuatı T.C. vatandaşı olsun veya olmasın herkese uygulanmakta ve bu bağlamda sigortalı olmayı gerektirecek nitelikte bir işte çalışılması durumda da herkes zorunlu olarak sosyal sigorta kapsamına alınmakta ve primleri tahsil edilmektedir.
Tahsil edilmiş olan sigorta primleri sadece yaşlılık toptan ödemesi veya ölüm toptan ödemesi şartlarının bulunması halinde sigortalıya veya geride kalan hak sahiplerine (eş, çocuk, anne/baba) talep etmeleri halinde geri verilmektedir.
Daha önce SGK’ya ödenmiş olan sigorta primlerinin yaşlılık toptan ödemesi olarak geri alabilmesi için, sigortalının işten ayrılmış veya işyerini kapatmış/devretmiş olmasının yanı sıra yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurduğu halde malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamamış (prim ödeme gün sayısı ve/veya sigortalılık süresini dolduramamış) olması gerekmektedir.
Benzeri şekilde, ölüm toptan ödemesi de ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamaması durumunda, talep etmeleri üzerine daha önce SGK’ya ödenen sigorta primleri ölüm toptan ödemesi olarak, sigortalının eşine, çocuklarına, ana ve babasına 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda belirtilen hisseleri oranında kendilerine geri ödenmektedir.
Hemen belirtelim ki, gerek yaşlılık toptan ödemesinde, gerekse ölüm toptan ödemesinde daha önce tahsil edilmiş olan kısa vadeli sigortaları (iş kazası, meslek hastalığı, analık, hastalık) ve genel sağlık sigortası primleri değil, sadece uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık, ölüm) olarak nitelenen emeklilik primleri iade edilmektedir.
Bu açıklamalarımızdan sonra tekrar yazımızın başlığındaki sorunun cevabına dönecek olursak, herhangi bir kişinin T.C. vatandaşlığından çıkması/çıkarılması, ülkeden ayrılması gibi durumlarda daha önce sosyal güvenlik sitemine ödenen sigorta primlerinin sırf bu nedenlerle kendisine iade edilmesi söz konusu değildir.
Bugün itibariyle, Türkiye ile aşağıda isimleri yer alan 23 ülkeyle yürürlüğe girmiş ikili sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmaktadır.
ÜLKEMİZİN SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ İMZALADIĞI ÜLKELER
ÜLKE ADI | İMZA TARİHİ | YÜRÜRLÜK TARİHİ | KAPSAMI (SİGORTA KOLU) | |
UZUN VADE | KISA VADE | |||
| 1-İngiltere | 09.09.1959 | 01.06.1961 | + | - |
| 2-F. Almanya | 30.04.1964 | 01.11.1965 | + | + |
| 3-Hollanda | 05.04.1966 | 01.02.1968 | + | + |
| 4-Belçika | 04.07.1966 | 01.05.1968 | + | + |
| 5-Avusturya | 12.10.1966 | 01.10.1969 | + | + |
| 6-İsviçre | 01.05.1969 | 01.01.1972 | + | - |
| 7-Fransa | 20.01.1972 | 01.08.1973 | + | + |
| 8-Danimarka | 22.01.1976 | 01.02.1978 | + | - |
| 9-İsveç | 30.06.1978 | 01.05.1981 | + | - |
| 10-Norveç | 20.07.1978 | 01.06.1981 | + | - |
| 11-Libya | 13.09.1984 | 01.09.1985 | + | - |
| 12-K.K.T.C | 09.03.1987 | 01.12.1988 | + | + |
| 13-Makedonya | 06.07.1998 | 01.07.2000 | + | + |
| 14-Azerbaycan | 17.07.1998 | 09.08.2001 | + | + |
| 15-Romanya | 06.07.1999 | 01.03.2003 | + | + |
| 16-Gürcistan | 11.12.1998 | 20.11.2003 | + | - |
| 17-Bosna-Hersek | 27.05.2003 | 01.09.2004 | + | + |
| 18-Kanada | 19.06.1998 | 01.01.2005 | + | - |
| 19-Kebek | 15.10.1998 | 01.01.2005 | + | - |
| 20-Çek Cumhuriyeti | 28.06.2001 | 01.01.2005 | + | + |
| 21-Arnavutluk | 15.07.1998 | 01.02.2005 | + | + |
| 22-Lüksemburg | 08.12.2004 | 01.06.2006 | + | + |
| 23-Hırvatistan | 12.06.2006 | + | + | |
Ayrıca, Türkiye ile aralarında ikili sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmamış olmakla birlikte sosyal sigorta hizmetleri bakımında İtalya, Portekiz ve İspanya ile ülkemiz arasında Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanması konusunda mutabakata varılmıştır.
İki ülke arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olmasının önemi; ülkeler arasında bir ülkedeki sigortalılık hizmetinin diğer bir ülkede geçmiş gibi kabul edilmesi ve o ülkenin emeklilik ve diğer sosyal sigorta yardımlarının sağlanmasında dikkate alınmasından kaynaklanmaktadır.
Dolayısıyla, T.C. Vatandaşlığından çıkmış/çıkarılmış, ülkeden ayrılmış olan herhangi bir kimse, yukarıda belirtilen yabancı ülkelerdeki sigortalılık hizmetleri ile Türkiye’deki sigortalılık hizmetlerini birleştirmesi durumunda Türkiye’deki emeklilik şartlarını yerine getirebiliyorsa, kendisine Türkiye’deki sigortalılık hizmetleri oranında kısmı emekli aylığı bağlanacaktır.
Örneğin, Ahmet beyin 2000 yılında Türkiye’de çalışmaya başladığını 3600 gün sigorta prim ödedikten sonra Almanya’ya gittiğini ve bu ülkede de 3400 gün çalıştığını varsaydığımızda, bu kişi emeklilik yaşı olan 60’ı doldurduğunda, Almanya ve Türkiye’deki sigortalılık hizmetlerini birleştirerek Türkiye’den kendisine kısmi emekli aylığı bağlatabilecektir.
Aynı şekilde, Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan bir ülkenin vatandaşlığına geçilmesi durumunda da Türkiye’deki sigortalılık hizmetlerini o ülkede emeklilik sırasında birleştirilerek emeklilik işlemlerinde değerlendirilebilmektedir.
Celal ÖZCAN
http://t24.com.tr/yazi/tc-vatandasligindan-cikanlar-sigorta-primlerini-geri-alabilir-mi/5544
