50 Ve Daha Üzeri Personel İstihdam Eden İşverenlerin Dikkatine !
Bilindiği üzere 50’den fazla personel çalıştıran işverenler açısından birçok yasal zorunluluklar bulunmaktadır. Bu zorunluluklardan en önemlisi özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğudur.[1] Diğer taraftan, 50 ve daha yukarı işçi çalıştıran işyerlerinde doktor bulundurma, iş güvenliği uzmanı, işçi sayısı 150’yi aşması halinde kantin veya büfe açılması gibi birçok zorunluluklar bulunmaktadır. Aşağıda ek:1’de yer alan tabloda ayrıntılı açıklamalar bulunmaktadır. Tablonun incelenmesinde de görüleceği üzere bu yükümlülüklerin bulunulmaması halinde cezai müeyyideler bulunmaktadır. [2]
İşverenler, 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde %3, kamu işyerlerinde ise %4 ve %2 eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarınauygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdür. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınır. Kısmisüreliiş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür. Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla oranlar tama dönüştürülür. İşyerinin işçisi iken sakatlananlara öncelik tanınır.
İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlanır. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin nitelikleri, hangi işlerde çalıştırılabilecekleri, bunların işyerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları özel çalışa ile mesleğe yöneltilmeleri, mesleki yönden işverence nasıl işe alınacakları, Çalışma ve SosyalGüvenlikBakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Yer altı ve su altı işlerinde özürlü işçi çalıştırılamaz ve yukarıdaki hükümler uyarınca işyerlerindeki işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hesaba katılmaz.
Bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyet ortadan kalkan işçiler eski işyerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma istediğinde bulunan eski işçiye 6 aylık ücret tutarında tazminat öder.
Özelsektör işverenlerince bu madde kapsamında çalıştırılan 17.07.1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa tabi özürlü sigortalılar ile 01.07.2005 tarihli ve 5378 sayılı kanunun 14. maddesinde belirtilen korumalı işyerlerinde çalıştırılan özürlü sigortalıların, aynı kanunun 72. ve 73. maddelerinde sayılan ve 78. maddesiyle belirlenen prime esas kazanç alt hisselerinin tamamı, kontenjan fazlası özürlü çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir özürlü için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin %50’si Hazinece karşılanır. İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı kanun uyarınca aylık prim vehizmetbelgelerinin yasal süresi içerisinde SGK’ya verilmesi vesigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır. Bu fıkraya göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, Hazinece SGK’ya yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir. Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz. (Eklenmiş cümle RGT:19.08.2008 RG No:26972 Kanun No:5797/10) (Yür. Tar.: 01.07.2008). Bu fıkrada düzenlene teşvik, kamu idareleri hariç 506 sayılı kanun kapsamındaki sigortalılara ilişkin matrah ve oranlar üzerinden olmak üzere 506 sayılı kanunun geçici 20. maddesi kapsamındaki sandıkların statülerine tabi personeli için de uygulanır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenir.
Bu maddeye aykırılık halinde 101. madde uyarınca tahsil edilecek cezalar, özürlülerin ve eski hükümlülerin meslek i eğitim ve mesleki rehabilitasyonu, kendi işini kurmaları, özürlünün iş bulmasını sağlayacak destek teknolojileri ve bu gibiprojelerdekullanılır. (İptal Edilen Tümce RGT:22.10.2010 RG No:27737 Any. Mah. 04.04.2010 T.2008/57-K:2010/26 K.) (Yür. Tar.:22.10.2011). Komisyonun çalışma usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Eski hükümlü çalıştırılmasında, kanunlardaki kamu güvenliği ile ilgili hizmetlere ilişkin özel hükümler saklıdır.
Ek:1-Tablo
ZORUNLU İŞÇİ ÇALIŞTIRMA ORANI (01.01.2009 tarihinden itibaren – 4857 s.K./Md.30,81,82)
| |||
Oranlar | Çalıştırmamanın Cezası | ||
Özel Sektör | Kamu Sektörü | ||
| Özürlü | %3 | %4 | Çalıştırmayan her özürlü ve eski hükümlü ve çalıştırılamayan her ay için 1.700 TL para cezası (4857 sayılı kanun md.101) |
| Eski Hükümlü |
-
|
%2 | |
| Terör Mağduru |
- | Kadronun %1’i oranında | Çalıştırılmayan kişi başına ve çalıştırılamayan her ay için asgari ücretin 10 katı para cezası (3713 sayılı kanun ek md.1) |
| İşyeri Hekimi | En az 1 kişi |
-
| 1.250 TL para cezası (4857 sayılı kanun md.105) |
| İş Güvenliği Uzmanı | En az 1 kişi |
-
| 1.250 TL para cezası (4857 sayılı kanun md.105) |
[1] Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik (24.03.2004 tarih, 25412 sayılı RG’de yayınlanmıştır) 25.04.2009 tarih, 27210 sayılı RG’de yayımlanan Yurtiçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
[2] Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırmayan İşverenlerden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya Yetkili Komisyonun Kuruluşu İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 26.09.2003 tarih ve 25241 sayılı RG’de yayınlanmıştır. 09.09.2008 tarih, 26992 sayılı RG’de yayımlanan Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırmayan İşverenlerden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanma Yetkili Komisyonun Kuruluşu İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik.
Dr. Mustafa ALPASLAN
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
m.alpaslan@windowslive.com
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale yazılı veya elektronik ortamda kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
