Geçici Vergi Dönemlerinde En Çok Yapılan Hatalar Ve Uygulamalı Çözüm Yolları
1. GİRİŞ
Günümüzde vergi kanunlarındaki değişikliklerin takibi oldukça dikkat gerektiren bir konu haline gelmiştir. İnternet kullanımının yaygınlaşmasına rağmen elektronik ortamda dahi bunların takibi kolay olmamaktadır. Bu nedenle, devamlı değişen mevzuat karşısında, özellikle de geçici vergi dönemlerinde belli hataların kanun ve değişikliliklerin yeterince takip edilememesi neticesinde tekrarlandığına sıkça şahit olmuşuzdur.
Bu çalışmada, geçici vergi dönemlerinde sıkça yapılan hatalar irdelenecek olup, bunların çözüm yolları üzerinde durulacaktır.
II. ÖZELLİKLİ DURUMLAR
a) Bağış ve Yardımların Giderleştirilmesi ve Vergisel Boyutu
İşletmeler tarafından KVK md.10 çerçevesinde yapılan bağış ve yardımlar ilk yapıldıkları dönemde kayıtlara gider olarak alınmalı ve geçici vergi dönemlerinde Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak matraha eklenmeli. Zira, yapılan bağış ve yardımlar, KVK. Md 10’da belirtilen kurum ve kuruluşlara yapıldığı tevsik edildiği müddetçe aynı beyannamede bu sefer Kazancın Bulunması halinde İndirilecek İstisna ve İndirimler kısmında vergi matrahından tenzil edilmeli.
Kanunun uygulamasında en çok yapılan hatalardan biri de kanunda sayılan kurum ve kuruluşlara yapılan bağış ve yardımların kurum kazancından indirim konusu yapılması durumunda ticari kazancın yüzde 5’ini geçip geçmediği değerlendirilmeksizin matrahtan indirim konusu yapılmasıdır. Bir başka deyişle kurum kazancı 100 TL iken en fazla 5 TL’lik bağış ve yardım matrahtan indirim konusu yapılacakken bunun dikkate alınmamasıdır.
Uygulama: Barış A.Ş. Anıtkabir derneğine 20.000 TL bağış yardımında bulunmuştur. Anıtkabir derneği kamuya yararlı dernekler listesinde yer almaktadır.
Barış A.Ş. şirketinin,
Dönem ticari kazancı : 100.000 TL
Kanunen Kabul Edilemeyen Giderler : 20.000 TL
İştirak Kazançları : 10.000 TL
Geçmiş Yıl Zararları : 80.000 TL
En çok yapılan hata:
-------------------------------------------/-----------------------------------------------
770 GENEL YÖN.GİD. 20.000
102 BANKALAR 20.000
Anıtkabir derneğine yapılan bağış
-------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------/------------------------------------------------
901 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 20.000
902 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 20.000
bağışın KKEG hesabında ayrıca izlenmesi
---------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------/-------------------------------------------------
950 MATRAHTAN İNDİRİLECEK UNSURLAR 20.000
951 MATRAHTAN İNDİRİLECEK UNSURLAR 20.000
Bağışın indirim hesabında takip edilmesi
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Görüldüğü üzere şirket tarafından bağış ve yardımın indirilebileceği yüzde 5 matrahın tespiti için hiçbir çalışma yapılmadan bu tutarın tamamı ticari kazançtan indirilmiştir. Oysa aşağıdaki çalışmanın yapılması gerekmektedir.
100.000 + 20.000 = 120.000 TL Mali Kar
120.000 TL – 10.000 – 80.000 = 30.000 TL
Dolayısıyla Barış A.Ş. şirketi 30.000 TL’nin yüzde 5 i olan en fazla 1.500 TL bağış ve yardımı beyanname üzerinden indirim konusu yapabilir. Böylece kurum kamuya yararlı bir derneğe 20.000 TL bağış yaptıysa bunun sadece 1.500 TL’sini beyannameden indirim konusu yapabilir.
Doğru uygulama:
-------------------------------------------/---------------------------------------------
770 GENEL YÖN.GİD. 20.000
102 BANKALAR 20.000
Anıtkabir derneğine yapılan bağış
------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------/----------------------------------------------
901 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 20.000
902 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 20.000
bağışın KKEG hesabında ayrıca izlenmesi
-------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------/-----------------------------------------------
950 MATRAHTAN İNDİRİLECEK UNSURLAR 1.500
951 MATRAHTAN İNDİRİLECEK UNSURLAR 1.500
Bağışın indirim hesabında takip edilmesi
----------------------------------------------------------------------------------------------
b) Borç ve Alacaklı Hesapların Değerlemesi ve Fatura Tanzimi
105 Sıra No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’ne göre bedelin döviz cinsinden veya dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın vukuu bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı lehine ortaya çıkan kur farkı esas itibariyle vade farkı mahiyetinde olduğundan, matrahın bir unsuru olarak vergilendirilmesi gerekmektedir. Böylece, geçici vergi dönemlerinde herhangi bir ödeme veya bedel tahsil etmeksizin yapılan değerlemelerde fatura tanzimi ihtiyari olup ödemenin gerçekleştiği anda faturanın KDV’li tanzim edilmesi gerekmektedir.
Örnek Uygulama;
Örneğin, 18.01.2008 tarihinde 12.000 Euro + 2.160 Euro KDV bedelli Ticari Mal alındığı varsayımı altında söz konusu işleme ilişkin kayıtlar şöyle olacaktır (1 Euro = 1,900 TL).
12.000 x 1,900 = 22.800 TL (Mal Bedeli)
2.160 x 1,900 = 4.104,00 TL (KDV)
-----------------------------------------18.01.2008------------------------------------------------
153 Ticari Mallar Hs. 22.800,00
191 İnd.KDV Hs 4.104,00
320 Satıcılar Hs 26.904,00
- 01.03 X A.Ş.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
Söz konusu faturanın vadesinin 95 gün olduğunu ve 05.04.2008 tarihinde faturanın ödeneceği ve ilk geçici vergi döneminde Euro’nun 1=1,950 TL olduğu varsayımı altında aşağıdaki işlemler yapılacaktır.
31.03.2008 Geçici Vergi Dönemi: 14.160 Euro x 1,950 = 27.612 TL, böylece
( 27.612 – 26.904 = ) 708 TL kur zararı oluştuğundan kayıtlar şu şekilde olmalıdır.
-----------------------------------31.03.2008-----------------------------------------------------
656 Kambiyo Zararları Hs. 708
320 Satıcılar Hs 708
- 01.03 X A.Ş.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Faturanın ödeme vadesinde, yani 05.04.2008 tarihinde döviz kurunun (MB Döviz alış kurunun) 1 Euro = 1,975 TL olduğu varsayımı altında sırasıyla aşağıdaki işlemler yapılmalıdır.
05.04.2008 Ödeme günü : 14.160 Euro x 1,975 = 27.966 TL. Böylece;
27.966 – 26.904 = 1.062 TL toplam kur zararı oluşmaktadır. Böylece, karşı firma tarafımıza 1.062 TL üzerinden iç yüzde yöntemiyle KDV de hesaplayarak kur farkı faturası düzenlenmelidir.
Ancak düzenlenen faturanın 1.062 – 708 = 354 TL’sinden daha önce iç yüzde ile bulunan KDV tutarının düşülmesinden sonra kalan kısmının gider olarak kayıtlara alınması gerekmektedir.
Buna göre düzenlenen faturanın matrahı; 900 TL olmalı, KDV’si ise 162 TL hesaplanmalıdır.
(1.062 / 1.18 = 900 İç yüzde yöntemiyle KDV matrahı olup KDV’si 162 TL’dir)
------------------------------------------05.04.2008-----------------------------------------
656 Kambiyo Zararları Hs. 192
191 İnd. KDV Hs. 162
320 Satıcılar Hs 354
- 01.03 X A.Ş.
--------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------- 05.04.2008----------------------------------------------
320 Satıcılar Hs 27.966
- 01.03 X A.Ş.
102 Bankalar Hs. 27.966
- .01.01 Y Bankası
Borcumuzun tamamının ödenmesi
-------------------------------------------------------------------------------------------------
c) Geçmiş Yıl Zararlarının Tenzili.
Bazı işletmeler geçmiş yıllarda oluşan ve beyannamede gösterilen mali zararlarını sadece ilk geçici vergi dönemlerinde matrahtan tenzil etmektedir. Oysaki, geçici vergi beyannameleri kümülatif matrahtan ibaret olduğundan dolayı sadece ilk geçici vergi döneminde değil, her dönem geçmiş yıl mali zararları matrahtan tenzil edilmesi gerekmektedir.
d) Ar-Ge İndiriminin Beyannamede Gösterilmesi.
Ar-Ge indirimi Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna kapsamındadır. Örneğin, Ar-Ge harcamasından belli bir süre sonra vazgeçildiğinde söz konusu harcamalar doğrudan gider yazılabilir. Ayrıca, 2008 yılına ilişkin 1. geçici vergi döneminde yapılan Ar-Ge harcamalarının %40’ı, 2. 3. ve 4. döneme ait Ar-Ge harcamalarının ise %100’ü beyanname üzerinde matrahtan tenzili yapılabilecektir.
e) Serbest Bölgede Dövizli Olarak Tutulan Hesaplarda Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin Değerlemesi.
Bunu bir örnek ile açıklamak gerekirse;
Örneğin, serbest bölgede 1. geçici vergi döneminde 1.250 $ Kanunen Kabul Edilmeyen Gider mevcut olsun. Bunun değerlemesi, geçici vergi beyannamesinin verileceği ayın ilk gününün döviz kuru ile değerlenir. Yani, Mayıs ayının ilk gününün MB Döviz Alış kuru üzerinden değerlenecektir.
Diğer hesapların değerleme tarihi ise normal olarak değerleme tarihlerine esas olan 30.06-30.09-31.12 tarihli kurlar olacaktır.
f) Serbest Bölgede Şubesi Olan İşletmelerde 393 Nolu Hesabın Kur Değerlemesine Tabi Olup Olmadığı.
Yurt dışında veya Türkiye’deki serbest bölgelerde kurulan şubelere resmen tahsis edilmiş olan “sermaye” iştirak niteliğindedir. Bu nedenle, söz konusu sermayenin 242 nolu hesapta izlenmesi gerekir. Bu hesap, dönem sonlarında kur değerlemesine tabi tutulmaz. Şube, şayet kapatılır ve sermaye geri gelirse kur farkı o zaman ortaya çıkar ve sermaye geri geldiği dönemde gelir tablosuna dâhil edilir.
g) Telefon, Elektrik, Su ve Doğalgaz Faturalarının Geç Ödenmesi Halinde Uygulanan Gecikme Zammının Gider Olarak Kayıtlara Alınıp Alınmayacağı.
Bir çok kurum ve kuruluş, elektrik, su ve doğalgaz faturalarının gecikme bedellerini kanunen kabul edilmeyen gider olarak kayıtlarına almaktadır. Ancak, Maliye Bakanlığı’nın 14.06.2001 tarih ve 32996 Sayılı Özelgesi ile bu tür faturaların gecikme zamlarının da gider olarak kayıtlara alınabileceği yönündedir.
h) Geçici Vergi Beyannamesinde “Mahsup Edilecek Tevkifat Tutarının” Hesaplanması.
193 No’lu hesapta takip edilen kaynağında kesilmiş olan vergiler yani bankalar tarafından yapılan stopajlar her geçici vergi döneminde 193 nolu hesaptaki tutarın tamamı değil, son üç ayda hesaplanan tutarların mahsubu yapılacaktır. Örneğin, 3. geçici vergi döneminde 193 nolu hesabın bakiyesi 25.000 TL, ancak, BANKALARCA KESİLEN STOPAJLARA AİT KISIM Haziran-Temmuz-Ağustos dönemi itibariyle 8.000 TL olduğunu düşündüğümüzde mahsup edilecek tevkifat tutarı 3. dönem geçici vergi beyannamesinde 8.000 TL olacaktır.
i) Stoklar.
Geçici vergi dönemlerinde sıkça yapılan hatalardan biri de satılan ticari mal/mamul/hizmetin tam olarak belirlenmemesidir. Bunun en sağlıklı yolu ise her geçici vergi döneminde stok sayımının yapılmasıdır.
İşletmenin; Dönembaşı stok tutarı + Dönemiçi alışlar – Alıştan İadeleri tutar olarak kayıtlarında bulunmaktadır. Bunu, bir örnek yardımıyla açıklamak daha doğru olacaktır;
Dönembaşı mal mevcudu: 15.000 TL
Dönem içi Alışlar: 150.000 TL
Alıştan İadeler: 2.500 TL
Dolayısıyla işletmenin 1. geçici vergi döneminde 153/150 hesabın bakiyesi (15.000+150.000-2.500=)162.500 TL olacaktır. Aynı gün yapılan stok sayımında ise 31.03 itibariyle 35.000 TL’lik mal mevcudu bulunsun.
Bu takdirde işletmenin satılan ticari mal/mamul maliyeti (162.500 – 35.000 =) 127.500 TL olacaktır.
j. Kıst Dönem Faiz Gelirinin Hesaplanması ve Gelir Tahakkuku.
Bunu uygulamalı bir örnek yardımıyla açıklayacak olursak;
Şirket 1.000.000 TL tutarında mevduatını yüzde 19,50 faiz oranı üzerinden 01.01.2008-31.07.2008 (7 ay) vadeli mevduat hesabına yatırmıştır. Geçici vergi dönemi kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
Faiz = A x N x T /36500
Birinci dönem geçici vergi faiz hesaplaması:1.000.000 x 90 x 19,50 / 36.500
48.082,19 TL
--------------------------------31.03.2012-----------------------------------------
181 Gelir Tahakkukları 48.082,19
642 Faiz Gelirleri 48.082,19
Kıst dönem (1.dönem) faiz geliri ve tahakkuk kaydı
-----------------------------------------------------------------------------------------
İkinci dönem geçici vergi faiz hesaplaması:1.000.000 x 90 x 19,50 / 36.500
48.082,19TL
-------------------------------30.06.2012------------------------------------------
181 Gelir Tahakkukları 48.082,19
642 Faiz Gelirleri 48.082,19
Kıst dönem (2.dönem) faiz geliri ve tahakkuk kaydı
-------------------------------------------------------------------------------------------
Vade bitiminde hesaplanacak kıst faiz:1.000.000 x 30 x 19,50 / 36.500
16.027,39 TL
---------------------------------30.07.2012----------------------------------------
181 Gelir Tahakkukları 16.027,39
642 Faiz Gelirleri 16.027,39
Kıst dönem (vade bitimi) faiz geliri ve tahakkuk kaydı
----------------------------------------------------------------------------------------
Böylece şirketin elde ettiği toplam faiz geliri 112.191,77 TL olup, %15 stopajı 16.828,76 TL düşüldükten sonra net faiz geliri 95.363,01 TL’dir. Kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır;
----------------------------------------30.07.2012------------------------------------
102 Bankalar 95.363,01
193 Peş.Öd.Ver. 16.828,76
181 Gelir Tahakkukları 112.191,77
Koray ATEŞ
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
E. Öğretim Görevlisi
korayates@muhasebetr.com
kaynak : http://www.muhasebetr.com
