I- GİRİŞ :Hatırlanacağı üzere, 6111 sayılı Kanun 38. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yapılan yeni bir düzenlemeye göre, 01.03.2011 tarihinden itibaren, ihale konusu işlerin yapılacağı işyerlerinde, işverenlere beş puanlık prim indirimi uygulamasına son verilmiştir.
Kamu İhale Kanunu kapsamındaki alım ve yapım işleri ve 4734 sayılı Kanun’dan istisna olan alım ve yapım işleri ile uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işyerlerini, daimi işyerindeki işçileriyle yapan işverenler de, beş puanlık prim indiriminden yararlanamayacaktır. Ancak, ihaleli işlerin yapılacağı daimi işyerinde çalışan bütün işçilerin, ihale konusu işin başlayıp bittiği süre zarfında beş puanlık prim indiriminden istisna edilmemesi ve söz konusu ihaleli iş haricindeki işlerde çalışan diğer bir kısım işçilerin bu indirimden yararlanabilmesi için işin başından itibaren SGK’nın belirlediği bazı usul ve esasların işverenler tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir.
Bu makalede, ihale konusu işlerin, devamlı işyerinde çalışan işçilerle yapılması halinde, işverenlerin dikkat edeceği hususların neler olduğuna ilişkin önemli bir hatırlatma yapmaya ve bunlar yapılmadığı taktirde, beş puanlık sigorta prim indiriminden yararlanılamayacağı ve dolayısıyla, telafisi mümkün olmayacak çok büyük maddi kayıpların olacağı belirtilmeye çalışılacaktır.
II- DEVAMLI İŞYERİ İŞÇİLERİ İLE İHALE KONUSU İŞİN YAPILABİLMESİ
İÇİN İŞYERİNİN BAZI NİTELİKLERE SAHİP OLMASI GEREKİR
Öncelikle, kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerin yapımını üstlenen işverenlerin, bu işleri devamlı işyeri işçileri ile yapabilmeleri için, devamlı işyerinin bazı niteliklere sahip olması ve bazı özellikleri taşıması gerekir. Buna göre;
1- Öncelikle ihale konusu işin yapıldığı işyerinin, devamlı nitelikte bir işyeri olması,
2- Devamlı işyerinin faaliyet konusunun, işkolu kodunun, ihale konusu işe uygun olması,
3- İhale konusu işin yapıldığı devamlı nitelikteki işyerinin, faaliyetine devam
etmesinin ihaleli işe bağlı olmaması,
4- İhale konusu işten bağımsız olarak faaliyetini devam ettirmesi,
5- İhale konusu iş olman önce de devamlı nitelikte bir işyeri olması,
halinde, ancak devamlı mahiyette bir işyerinin varlığı kabul edilecektir. Bu nitelikleri
ve özellikleri taşımayan devamlı bir işyerinden, ihale konusu bir işin yapılması kabul edilmeyeceğinden, ihaleli işe uygun olan geçici mahiyette bir işyeri dosyasının tescil edilmesi gerekecektir. (1)
III- BEŞ PUANLIK PRİM İNDİRİMİ KAPSAMINA GİRMEYEN İŞLER:
6111 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin (ı) bendinde yapılan düzenleme sonucunda, 2011/ Mart ayından itibaren geçerli olmak üzere, genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin % 50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıkların yanı sıra 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki alım ve yapım işleri ve 4734 Kanundan istisna olan alım ve yapım işleri ile uluslar arası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerlerinden dolayı beş puanlık sigorta prim indiriminden yararlanılması mümkün olmayacaktır. Ancak, ihale konusu işlerin dışında kalan işlerde ise eskiden olduğu gibi, (sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ile yurt dışında çalışan sigortalılar hariç olmak üzere,) beş puanlık prim indiriminden yararlanılabilecektir.
Görüldüğü gibi, yapılan bu düzenlemeye göre, beş puanlık prim indiriminin, “ihale konusu işlerin yapılacağı işyerlerinde çalışan işçiler hakkında uygulanmayacağı” belirtilmekte ve bu işyerlerinin geçici veya daimi nitelikte bir işyerinin olup olmadığının bir önemi bulunmamaktadır. Burada önemli olan tek kriter, Kamu İhale Kanunu kapsamında olan ve yukarıda sayılan kamu kurum ve kuruluşlara ait ihale kapsamında yaptırılan işlerin olmasıdır.
Buna örnek vermek gerekirse:
Örnek- 1: 1000 işçinin çalıştığı (dosya numarası 2 ile başlayan) daimi nitelikteki trafo imalat ve montaj işlerinin yapıldığı bir fabrika işyerinde, TEİAŞ Genel Müdürlüğünden ihale bedeli 50.000 Tl. olan bir elektrik trafo imalat ve montajı işinin yapılması halinde ve bu işin de iki ay süreyle devam ettiği varsayıldığında, bu işyerinde çalışan söz konusu işçilerin tümü, iki ay süreyle beş puanlık sigorta prim indiriminden yararlanamayacaktır.
IV- İHALE KONUSU İŞLERİN DAİMİ İŞYERİNDE YAPILMASI HALİNDE BEŞ PUANLIK İNDİRİMİNDEN YARARLANMAK İÇİN NE YAPILMALI ?
İhale konu işlerin daimi nitelikteki işyeri işçileri ile yapılması halinde, söz konusu ihaleli işin haricindeki işlerde çalışan diğer işçilerin beş puanlık prim indiriminden yararlanmak, işin başından itibaren kimlerin fiilen ihale konusu işte çalıştırıldığı, kimlerin bu işin haricindeki diğer işlerde çalıştırıldığının ayrıştırılma durumunda mümkündür. Şöyle ki:
01.03.2011 tarihinden itibaren, ihale konusu işlerin devamlı nitelikteki bir işyeri sigortalıları ile yapılmış olması ve bu işte çalıştırılan sigortalıların aynı zamanda o işyerinde yapılan diğer işlerin yapımında da çalışmış olmaları halinde, bu sigortalıların çalışmalarının ne kadarının ihale konusu işte, ne kadarının diğer (devamlı) işlerin yapımında geçtiğinin ayrıştırılmaması- belli olmaması durumunda, bu gibi işyerlerinde çalıştırılan işçilerden dolayı beş puanlık prim indiriminden yararlanılamayacaktır.
Ancak, devamlı işyerinden yapılan ihaleli işlerin yapımında, işyerinde çalıştırılan işçilerden hangilerinin hangi sürelerde ihale konusu işte çalıştığının tespit edilebilmesi durumunda, ihaleli işte çalışmayan işçiler ile söz konusu işte çalışan işçilerden işin yapımında geçen çalışmalarının haricindeki süreler yönünden beş puanlık prim indiriminden yararlanmaları mümkün olacaktır.
Örnek 1- 6/3/2011 tarihinde başlayan ihale konusu işin 5 kişi/50 gün olarak ihaleye çıkıldığı, ihale konusu işin devamlı nitelikteki işyeri sigortalıları ile yapıldığı ve söz konusu işyerinde 2011/Mart ayında 30 sigortalı çalıştırıldığı varsayıldığında,
- İhale konusu işte çalışan 5 sigortalının 2011/Mart ayındaki 50 günlük süre içinde hak ettikleri ücretleri ile bu süre içinde ödenen ücret dışı ödemeleri Kanun numarası seçilmeksizin düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesiyle,
- İhale konusu işte çalışan 5 sigortalının 2011/Mart ayındaki 50 günlük süre dışındaki hak ettikleri ücretleri ile bu süre içinde ödenen ücret dışı ödemeleri ve ihale konusu işte çalışmayan 25 sigortalının prime esas kazançları 05510 Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesiyle,
İlgili Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilecektir. (2)
Daimi işyerinde çalışan bütün işçilerin haksız ve gereksiz yere bu indirimden yararlanabilmek için ve ihale şartnamesinde ve sözleşmesinde çalışacak işçi sayısı ve işin süresi belirlenmemiş ise, işe başlamadan önce, ihale konusu işte kimlerin çalıştırılacağı yazılı olarak ihale makamına ve ilgili SGK İl/Merkez Müdürlüğüne bildirilmesi ve iş devam ederken bu konuda meydana gelebilecek değişiklikleri de keza aynı şekilde bildirilmesi gerekir. Aksi taktirde, sadece o işte çalışanlar için değil, işyerindeki bütün sigortalılar için beş puanlık prim indirimi uygulanmayacaktır.
V- SONUÇ
6111 sayılı Kanunla, beş puanlık sigorta prim indiriminin, ihale konusu işlerin yapılacağı işyerlerinde çalışan işçiler hakkında uygulanmayacağı yönünde, işyeri ayrımı yapılmadan genel bir ifade ile yapılan düzenlenmeye göre, 01 Mart 2011 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, ihale konusu işlerin devamlı nitelikteki bir işyeri sigortalıları ile yapılması halinde, işin fiilen başlayıp ve bittiği tarihler arasında ihale konusu işte çalışan işçilerden dolayı beş puanlık prim indiriminden yararlanılması mümkün olamayacaktır.
Ancak, yüzlerce, binlerce sigortalının çalıştığı devamlı nitelikteki işyerleri açısından böyle bir uygulamanın hakkaniyet ölçüleriyle bağdaşmayacağı gerçeği karşısında, SGK tarafında çıkarılan 2011/45 sayılı Genelge ile daha adil bir düzenleme ve yasada “genelleme” yapılan ifadeye bir nevi açıklama getirilmiştir.
Getirilen bu düzenlemeler birlikte incelendiğinde, devamlı işyerinde çalıştıkları halde, ihale konusu işlerde değil, bu işyerinde yapılan diğer işlerin yapımında çalışan bütün işçilerin beş puanlık indirim kapsamında değerlendirilmemesi için ihale konusu işte kimlerin ne kadar süreyle çalışacağının, işe başlamadan önce yazılı olarak MUTLAKA ihale makamına ve ilgili SGK İl/Merkez Müdürlüğüne bildirilmesi gerektiği ve bu yazının ihale makamınca onaylamasının yararlı olacağı anlaşılmaktadır. Bu şartlar yerine getirildiği taktirde, ihaleli işin yapımında çalışacağı önceden bildirilen işçiler dışında kalan daimi işyerindeki diğer işçilerin tamamı için beş puanlık prim indiriminden yararlanılacaktır.
Ayrıca, ihale şartnamesinde ve sözleşmesinde çalışacak işçi sayısı ve işin süresi belirlenmiş ise, bu işçiler hariç, devamlı işyerinde çalışan diğer bütün işçilerden dolayı beş puanlık prim indirimden yararlanılması mümkün olacaktır. 20.06.2011
Ahmet Ağar
Sosyal Güvenlik Müşaviri
twitter.com/vergivekanunlar
http://vergivekanunlar.blogspot.com/
