Toplu taşıma araçlarında çalışan şoförlerin sosyal güvenliği nasıl sağlanacak?

 

Toplu taşıma araçlarında çalışan şoförlerin sosyal güvenliği nasıl sağlanacak?

Soru: Şerif Bey. Bir ticari takside çalışıyorum. Şoförlere özel sigortalılık hükümlerinden nasıl yararlanabilirim? Necati F/İstanbul

ARAÇ SAHİPLERİNİN SOSYAL GÜVENLİĞİ NASIL SAĞLANACAK
Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında çalıştırılan şoförlerin sigortalılığı konusuna açıklık getirmeden önce bu kişileri yanında çalıştıran yani araç sahiplerinin sigortalılığının nasıl sağlandığı konusuna açıklık getirmemiz gerekir. Araç sahiplerinin gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olmaları nedeniyle 4/b kapsamında (eski adıyla Bağ-Kur) sigortalısı sayılmışlardır. Bu kişilerin sigortalılığı ise vergi mükellefi oldukları tarih itibariyle başlar ve bu tarih vergi dairelerince SGK’ya bildirilir. Dolayısıyla araç sahiplerinin güvenlik kapsamı dışında kalmaları söz konusu olmaz. Bu nedenle ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarının sahiplerinin sosyal güvenliklerinin tam olarak sağlandığı söylenebilir.

ŞOFÖRLERİN SOSYAL GÜVENLİĞİ NASIL SAĞLANACAK
Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı sahiplerinin sosyal güvenliği açısından kayıt dışılıktan bahsedilemez. Ancak ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında çalıştırılan şoförlerin yaygın olarak sosyal güvenceden yoksun bir şekilde çalıştırıldığı da bilinen bir gerçektir. Türkiye genelinde bu sayının 300 bin civarında olduğu tahmin edilmektedir. Sektörde kayıt dışılığın bu denli fazla olmasının en önemli sebeplerinden birisi ticari araç sahiplerinin önemli bir çoğunluğunun basit usulde vergiye tabi olmaları ve basit usulde vergilendirmenin sağladığı kolaylıklardan yararlanmaya devam etmek istemelerinden kaynaklanmaktadır. Çünkü basit usulde vergilendirilenlerin: defter tutulması, vergi tevkifatı yapılması ve muhtasar beyanname verilmesi, geçici vergi ödenmesi gibi zorunlulukları yoktur. Yine basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisnadır. Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmaz. Ticari araç sahipleri, araçlarında çalıştırdıkları şoförleri sigortalı olarak bildirdikleri takdirde basit usule tabi olmak için aranan genel ve özel şartları sağlayamayacakları ve gerçek usulde vergi mükellefi sayılacakları endişesiyle çalışanlarını kayıt dışı çalıştırmayı tercih edebilmektedir.
Bu endişenin yanı sıra hiç şüphesiz sektörde kayıt dışılığının yaygın olmasının nedenleri arasında; ödenecek sigorta primlerinin yüksek olması, kendi sigortalılığı için ödeyeceği primin üstüne bir de yanında çalıştırdığı işçisinin priminin eklenmesi ile prim ödeme yükünün iyice artması ve daha fazla kazanç sağlama isteği de eklenebilir.
Sonuç olarak yukarıda saydığımız nedenlere bağlı olarak ya da farklı nedenlerle sektörde yaygın olarak kayıt dışı şoför çalıştırılması söz konusudur. Yasa koyucu bu gerçeği dikkate alarak kayıt dışılığın azaltılması ve şoförlere sosyal güvence sunulması amacıyla 5510 sayılı Kanuna ek madde (Ek Madde 6) eklenerek 1 Mart 2011 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.

>> Şoförlerin sigorta tescili nasıl yapılacak
Yasal düzenlemeye göre; ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerlerinde kısmi süreli iş sözleşmesi ile bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olan kişilerin sigortalılıkları, kendileri tarafından 30 gün üzerinden prim ödemeleri suretiyle sağlanacaktır. Bu nitelikte sigortalı olabilmek için ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerlerinde kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışılması ve ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olması gerekir. Bu nedenle ay içerisinde 10 günden daha fazla çalıştırılanlar normal sigortalı olacaklardır.
Bu kapsamda sigortalı olmak için aranan diğer bir şart ise kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışılmasıdır. Yasaya göre, kısmi süreli hizmet akdinin yazılı olarak yapılmış olma şartı aranmaktadır. Ay içinde 10 günden az süre çalışıldığı ileri sürülse dahi yazılı bir kısmi süreli iş sözleşmesi akdedilerek sözleşmenin araç sahibinin kayıtlı olduğu şoförler odasından onaylatılmadığı takdirde bu düzenlemeden yararlanmak mümkün olmayacaktır. Şoförlerin sigorta hak ve yükümlülükleri; kendilerince veya kendilerini çalıştıranlar ya da bunların bağlı oldukları meslek odalarınca bildirimin Kuruma yapıldığı tarihten itibaren başlayacaktır. Her ne kadar bu türdeki sözleşmelerin yazılı yapılması ve 15 gün içinde SGK’ya ibraz edilmemesi cezai yaptırıma bağlanmış olsa da geriye doğru sigortalılık tescilinin yapılmaması bu süre dışında müracaat edilmesi sigortalının hak kayıplarına neden olabilecektir.
Şoförler hakkında malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası ve istekleri halinde işsizlik sigortası hükümleri uygulanacaktır. Bu madde kapsamında ödenen sigorta primleri 4/a yani SSK kapsamında sayılacaktır. Ödenecek prim miktarı ise asgari ücretin 19 katının (takip eden yıllarda 1’er puan artacak) % 32,5’i olacaktır. Belirtmeliyiz ki, bu kapsamdaki sigortalıların işsizlik sigortasına tabi olmayı istemeleri halinde % 3 oranındaki işsizlik sigortası primini ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri gerekmektedir. Bu sigortalılar hakkında, GSS hükümleri uygulanacağından kendileri ve bakmakla yükümlü oldukları kişiler SGK’nın sunduğu sağlık hizmetlerinden faydalanabilecek. Ancak sağlık hizmetlerinden faydalanabilmek için 60 günden fazla için prim borcunun olmaması şartı aranmaktadır.

>> İŞ KAZASI PRİMLERİNİN ALINMAMASI BÜYÜK EKSİKLİK
Şoförler için özel sigortalılık hakkında özel bir eksiklikten bahsetmek istiyoruz. Bu nitelikteki sigortalılar hakkında iş kazası hükümleri uygulanmadığından Allah göstermesin şoförün iş kazasına uğraması ve sakatlanması halinde kendisine, ölmesi halinde aile bireylerine iş kazasına bağlı gelir yani bir maaş bağlanamamaktadır. Daha önce öngörülemeyen bu eksikliğin bir an önce bir yasal değişiklikle düzeltilmesinde sonsuz fayda bulunmaktadır.

Şerif Akcan

http://www.turkiyegazetesi.com.tr/makaledetay.aspx?id=547564&detail=1&winmode=pop#.UEMFaMVd_yU