GENEL İŞLEM KOŞULLARI
Hepimiz günlük yaşantımızda farkında olalım ya da olmayalım pek çok hukuki iş ve işlemler gerçekleştirmekteyiz.
Bunların ticari olup olmaması ayrı bir inceleme konusudur. Özellikle, finans kuruluşları, internet hizmeti ve diğer iletişim hizmetleri gibi hizmetler ile mal alımlarında önceden hazırlanıp önünüze konulan sözleşmeler imza olunmaktadır.
Çoğu kimseler önceden hazırlanan bu sözleşmelerin metnini veya ekini tam ve dikkatle okuyup, incelemeden imzalamaktadır. Sözleşmenin kurulmasından sonra, mal ya da hizmet alanlarının aleyhine veya onların durumunu ağırlaştırıcı nitelikte hükümlere dayalı uygulamalar ortaya çıkmaktadır.
Aynı olgu mal ya da hizmet satıcıları için de söz konusu olabilir. Bu anlamda sözleşmeyi düzenleyenin alıcı, satıcı ya da bir başka kişi olması sonucu değiştirmez.
Bu önemli konu, borçlar hukukunun çok önemli bir kurumu olan “genel işlem koşulları ile ilgilidir.
Genel işlem koşulları, bir sözleşme yapılırken düzenleyenin, ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, önceden tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleri olarak tanımlanır.
Bu koşulların, sözleşme metninde veya ekinde yer alması, kapsamı, yazı türü ve şekli, nitelendirmede önem taşımamaktadır.
Diğer yandan, aynı amaçla düzenlenen sözleşmelerin metinlerinin özdeş olmaması, bu sözleşmelerin içerdiği hükümlerin, genel işlem sayılmasını da engelleyemez (6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu m.20).
Sözleşmeyi düzenleyen, kanunda öngörülen sınırlar içinde sözleşmenin taraflarının özgürce belirlediklerini göstermek için, genel işlem koşulları içeren sözleşmeye veya ayrı bir sözleşmeye konulan bu koşulların her birinin tartışılarak kabul edildiğine ilişkin kayıtlar koyabilir.
Ancak,bu hükümler tek başına onları genel işlem koşulu olmaktan çıkarmaz.
Örneğin; yetki şartı, muaccelliyet şartı gibi. Genel işlem koşullarıyla ilgili hüküm, sundukları hizmetleri kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütmekte olan kişi ve kuruluşların hazırladıkları sözleşmelere de,niteliklerine bakılmaksızın uygulanmaktadır. (TBK m.20/IV )
Genel işlem koşulları kurumu neden bilinmelidir ve varlığı ne doğurur?
Taraflar, bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler.Ancak, bu sözleşme içeriğine genel işlem koşullarına aykırı olarak hükümler konulamaz. (TBK m.25) Kanunun 25inci maddesinde öngörülen bu emredici nitelikteki hükme aykırı olarak, bir sözleşmede genel işlem koşullarına ilişkin hüküm konulursa, sözleşme kesin olarak hükümsüzdür.
Böylesi bir durumda, sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hükümsüz olması, diğerlerinin geçerliliğini etkilemez. Ancak, bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı kesin olarak hükümsüz olur. ( TBK m.27)
Saygılarımla
Yazar : Dr. Mevci Ergün
Eko Haber
"Borçlar Kanunu :Madde 20- Genel işlem koşulları, bir sözleşme yapılırken düzenleyenin, ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, önceden, tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleridir. Bu koşulların, sözleşme metninde veya ekinde yer alması, kapsamı, yazı türü ve şekli önem taşımaz.
Aynı amaçla düzenlenen sözleşmelerin metinlerinin özdeş olmaması, bu sözleşmelerin içerdiği hükümlerin, genel işlem koşulu sayılmasını engellemez.
Genel işlem koşulları içeren sözleşmeye veya ayrı bir sözleşmeye konulan bu koşulların her birinin tartışılarak kabul edildiğine ilişkin kayıtlar, onları genel işlem koşulu olmaktan çıkarmaz.
Genel işlem koşullarıyla ilgili hükümler, sundukları hizmetleri kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütmekte olan kişi ve kuruluşların hazırladıkları sözleşmelere de, niteliklerine bakılmaksızın uygulanır."
