Taşeron nedir, ne değildir? (2)
Bir işyerinde, işletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektiren bir işin alt işverene verilmesi hâlinde, alt işverenin uzmanlığını belgelendirmesi amacıyla sözleşme kapsamındaki işe uygun; iş ekipmanı listesi, iş bitirme belgesi, operatör ve teknik eleman sertifikaları sözleşmeye eklenir.
Bu anlamda, örneğin forklift hizmetini verecek olan taşeronun ekipmanı kendisine ait olmalıdır. Ekipmanı asıl işverenden kiralamış olması da uygun olmayacaktır. Diğer yandan, taşeron firmanın ticaret unvanında birçok faaliyet alanının aynı anda bulunması, bir işi aldıktan sonra, iştigal alanı çerçevesindeki tüm işleri yapabileceği şeklinde anlaşılmamalıdır. Taşeronun yapacağı işi belirleyen, İş Kanunu ve Alt İşveren Yönetmeliği çerçevesinde belirlenecek olan iştir. Yoksa taşeron firmanın ticaret unvanının konuyla alakası bulunmamaktadır.
Bundan başka, alt işveren işçilerinin sadece asıl işverenden alınan işte çalıştırılması gerekmektedir. Alt işveren işçilerini belli dönemlerde başka işyerlerinde görevlendirmemelidir. Ayrıca, alt işveren işçilerinin işyeri bazında da sadece alınan işte çalıştırılması, asıl işverenin işçilerinin işini yapacak şekilde çalışmaması da gerekmektedir. En önemlisi de, asıl işverenin işçileriyle alt işveren işçileri yan yana aynı işi yapıyor olmamalıdırlar. Aksi durum doğrudan muvazaa olarak değerlendirilecektir.
Ayrıca, asıl işverene ait işçilerin hakları, işçinin alt işverene verilmesi suretiyle kısıtlanamayacaktır. Maddede daha önce işyerinde çalışmış olan bir işçi ile alt işveren ilişkisinin de kurulamayacağı ifade edilmiştir. Bu hüküm de, uygulamada sıkça rastlanan, işverenin bir işçisine işin bir bölümünü ihale etmiş gibi göstererek, diğer işçileri de alt işveren işçisi gibi bildirmek suretiyle kurulan bazı muvazaalı asıl işveren-alt işveren ilişkilerini önlemeye yönelik olarak getirilmiştir.
Asıl işverenle alt işveren arasındaki müteselsil sorumluluk uyarınca işçinin olası bir davayı her iki işverene de yöneltmesi imkan dahilindedir. Davacının işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl işte çalıştığı saptandığı takdirde, davacının asıl işveren işçisi olduğu kabul edilecek ve bu kez davacının olası diğer iddiası olabilecek eşit işlem borcuna aykırılık olgusu üzerinde durulacaktır. Bu durumda incelenecek hususlar davacının şirket işçileri ile aynı oranda ücret alması, buna ek olarak kıdem tazminatı, İş Kanunu md.5 uyarınca eşit davranma ilkesine aykırılık tazminatı, fark ücret, ikramiye, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, gece mesai zammı, yakacak yardımı vb. konuların tahsili olabilecektir.
Bu bilgiler çerçevesinde, olası bir muvazaa durumunda neler olabilecektir? Tescili yapılan işyeri için yönetmelikte belirtilen belgelerde kanuna aykırılık veya muvazaa kanaatini oluşturan delillerin bulunması halinde, söz konusu belgeler gerekçesi ile birlikte incelenmek üzere bölge müdürlüğünce iş teftiş grup başkanlığına intikal ettirilir.
Önemle belirtmek gerekir ki, muvazaanın incelenmesinde özellikle;
a) Alt işverene verilen işin, işyerinde asıl işveren tarafından yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin asıl işin yardımcı işlerinden olup olmadığı,
b) Alt işverene verilen işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olup olmadığı,
c) Alt işverenin daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kişi olup olmadığı,
ç) Alt işverenin işe uygun yeterli ekipman ile tecrübeye sahip olup olmadığı,
d) İstihdam edeceği işçilerin niteliklerinin yapılacak işe uygun olup olmadığı,
e) Alt işverene verilen işte asıl işveren adına koordinasyon ve denetimle görevlendirilenlerden başka asıl işverenin işçisinin çalışıp çalışmadığı,
f) Yapılan alt işverenlik sözleşmesinin iş hukukunun öngördüğü kamusal yükümlülüklerden kaçınmayı amaçlayıp amaçlamadığı,
g) Yapılan alt işverenlik sözleşmesinin işçilerin iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi yahut mevzuattan kaynaklanan bireysel veya kolektif haklarını kısıtlamaya ya da ortadan kaldırmaya yönelik yapılıp yapılmadığı hususları göz önünde bulundurulur.
Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin iş müfettişlerince incelenmesi sonucunda muvazaanın tespitine ilişkin gerekçeli müfettiş raporu bölge müdürlüğünce işverenlere tebliğ edilir. Tebliğ tarihinden itibaren 6 işgünü içinde işverenlerce yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir. Rapora 6 işgünü içinde itiraz edilmemiş veya mahkeme muvazaanın tespitini onamış ise tescil işlemi bölge müdürlüğünce iptal edilir ve alt işveren işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçileri sayılır. İş müfettişinin muvazaalı işlemi tespit etmesi durumunda; itiraz süresinin geçmesi ya da mahkeme kararı ile muvazaanın onanması hâlinde asıl işveren ve alt işveren veya vekillerine idari para cezası uygulanır.
SERKAN ODAMAN
Gözlem Gazetesi
