.
.
TİCARİ ARAÇLARDA KISMİ ÇALIŞANLARIN SİGORTALILIĞI
.
.
.
I.GİRİŞ
Ticari araçların tescili, kiralayanların ve çalışanların sigortalılığı için bir süre önce bütün araç sahiplerine tebligat gönderilmiş ve sigortalılıkları araştırılmaya başlanılmıştı. Bu uygulama sonrası geri dönüşlerde birçok kişi sigorta yaptırırken sigorta yaptırmak istemeyen bazı işverenlerce şoförlerin işine son verilmişti. Yürürlüğe giren 6111 sayılı yasa ile ticari araçlarda kısmı süreli çalışanlara yönelik yeni bir uygulama başlatılmıştır. Bu makalede bu konu ele alınacaktır.
II. TİCARİ ARAÇLARDA SİGORTALILIKTA MEVCUT DURUM
Gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlar 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı sayıldıklarından taksi, dolmuş ve minibüslerde şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu ve sürekli olarak icra ettiğini beyan edip ilgili meslek odasına, meslek odasının bulunmadığı yerlerde ise şoförler odasına üye olanlar bu hüküm nedeniyle esnaf ve sanatkar sicil müdürlüğüne kayıt yaptırmak mecburiyetinde olduklarından 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmışlardır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu gereğince hazırlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde araç sahibi tarafından başka bir kişinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere işlettiği ve araç üzerinde fiili tasarrufu bulunduğu ispat edilenler bu işlerden dolayı vergi mükellefiyetlerinin tesis edilmesi nedeniyle 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar.
Söz konusu hükümler gereğince şehir içinde ticari taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçlarının sahibi olanlar ile bu araçları sahibinden kiralamak suretiyle kendi adlarına işletenler 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi, ticari taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçları sahiplerinin yanında ücret karşılığında tam süreli çalışanlar ise 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar. Birçok araç sahibi şoförlerini sigortalamak istememekte, yada kendi primlerini ödemelerini istemektedir. Birçok şoförde kendileri sigorta primi ödemek yerine daha uygun fiyata sigortalı yapan sahte işyerlerini tercih etmek zorunda kalıyorlardı. Sahte işyeri olduğu anlaşılınca da bildirgeler iptal edilerek şahıslar mağdur ediliyordu.
III. 6111 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN UYGULAMA
6111 sayılı kanunla 5510 sayılı Kanuna 1/3/2011 tarihinden itibaren eklenen ek 6 ncı madde ile hizmet akdine tabi çalıştıkları taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçlarında kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılanlardan ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanların kendileri tarafından 30 gün üzerinden prim ödemelerine imkan sağlanmış olup bu madde kapsamında ödenen primler 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık sayılacaktır.
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında tam süreli çalışanlar, uzun vadeli sigorta kollarına tabi olan sigortalılar, (b) ve (c) bentlerine tabi sigortalılar, 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sigortalılar ile kendi sigortalılıklarından dolayı gelir veya aylık almakta olanlar 5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamında sigortalı sayılmayacaklardır.
Ek madde 6 ya göre eğer plaka sahibi ile 10 günden çok 30 günden az çalışmayı öngören bir akit yapılırsa primleri plaka sahibi kuruma ödeyecektir. Bildirilen süreler 10 günden çok 30 günden az olursa şoför isterse isteğe bağlı sigorta kapsamında eksik kalan süreleri ay be ay ödeyebilecektir. Yine isterse eksik kalan sürelerin işsizlik sigortası primini de ödeyebilecektir.
Şayet 10 günden az çalışmayı içeren bir hizmet sözleşmesi imzalanırsa primleri çalışan kuruma ödeyecektir. Ödemeyi 2011 yılı için 18 gün ve her yıl birer gün artırılarak 30 gün olarak yapacaktır.
Plaka sahibi ile sürücü arasında yapılacak hizmet sözleşmesi ile ayda 10 günden çok çalışmayı öngörüyorsa yani ayda 11 ile 30 gün (dahil) arasında çalışma varsa tüm SSK primlerini eskiden olduğu gibi plaka sahibi SGK’ya ödeyecek. Ancak, bildirilen süre 10 günden çok ama 30 günden az olursa 30 günden eksik kalan süreleri şoför isterse isteğe bağlı sigorta kapsamında SGK’ya ay be ay ödeyebilecek. Bu arada yine şoför isterse 30 günden eksik kalan sürelerin işsizlik sigortası primini de ödeyebilecek.
IV. BAŞVURU ŞEKLİ SİGORTALILIĞIN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ
Ek 6 ncı madde kapsamında sigortalı olmak isteyenler araç sahibiyle şoför arasında imzalanan kısmi süreli iş sözleşmesi ile şoförlük mesleğini yaptıkları ilin sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezine müracaat edeceklerdir. Ancak, şoförün ay içerisinde birden fazla araç sahibinin yanında çalışması veya yeni bir toplu taşım sahibiyle çalışmaya başlaması halinde de her bir araç sahibiyle yapmış olduğu kısmi süreli iş sözleşmelerini Kuruma verecekler, ancak ay içerisinde her bir sözleşme için ayrı ayrı prim ödemeyecek yalnızca 30 gün prim ödeyecektir.
Kısmi süreli çalışmaya ait verilecek bildirgede toplu taşıma aracı sahibinin (taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçları) ay içinde 10 gün az çalıştırdığı sigortalıya ilişkin beyanı ile ek 6 ncı madde kapsamında sigortalı olacak kişinin beyanı bulunacak söz konusu bildirge ayrıca toplu taşıma aracı sahibinin bağlı olduğu oda tarafından (şoförler odası, minibüsçüler odası, otobüsçüler odası ve diğer) onaylanacaktır. Toplu taşıma aracı sahibi ve bağlı olduğu odanın beyanının bulunmadığı bildirgeler işleme alınmayacaktır. Sigortalılığın başlangıç tarihi ise bildirgenin kuruma verildiği tarih olacaktır.
Ek 6 ncı madde kapsamında ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerleri kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılanların sigortalılıkları;
- 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bendi kapsamında uzun vadeli kollarına tabi çalışamaya başlaması,
- İsteğe bağlı sigortalı olması,
- Toplu taşıma aracı sahibinin yanında on günden fazla çalışması,
- Bu kapsamdaki çalışmasının sona ermesi
halinde sona erecektir.
Örnek 1- 20/5/2011 tarihinde Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Olarak Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi ile Kuruma müracaat A’nın yapılan incelemede 1/11/2009 tarihinden itibaren şoförler odasına kaydı olduğu anlaşılmış olup ek 6 ncı madde kapsamındaki sigortalılığı başlatılmayacak 1/11/2009 tarihinden itibaren 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bent kapsamındaki sigortalığı başlatılacaktır.
Örnek 2- Ticari taksi şoförü Mustafa Bey, 20/5/2011 tarihinde Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Olarak Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi ile Kuruma müracaat etmiş olup yapılan incelemede taksi sahibi ve taksi sahibinin bağlı olduğu odaya ait onayların bildirgede bulunmadığı anlaşılmıştır. Sigortalının ek 6 ncı madde kapsamındaki başvuru talebi reddedilerek bildirgenin taksi sahibi, ilgili oda ve sigortalı tarafından onaylanıp yeniden müracaat etmesi gerekmektedir.
Örnek 3- 5510 sayılı Kanun kapsamında 1/3/2011 tarihinden önce çalışması bulunmayan Ahmet Bey 3/10/2011 tarihinde ek 6 ncı madde kapsamında sigortalı olmak için müracaat etmiştir. Ahmet Bey’in sigortalılığı 3/10/2011 tarihi itibariyle başlatılacaktır.
V. PRİM HESABI VE GÜN SAYISI
5510 sayılı kanunun ek 6 ncı maddesine göre sigortalı olacaklardan 1/3/2011 tarihinden itibaren 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak kaydıyla sigortalı tarafından belirlenen günlük kazancın otuz katının % 32,5’i oranında prim öderler. Bu prim oranının % 20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, % 12,5’i genel sağlık sigortası primidir. Bu sigortalılardan 4447 sayılı Kanuna tabi olmak isteyenler % 3 sigortalı ve işveren hissesi oranındaki işsizlik sigortası primini de öderler. İşsizlik sigortası priminin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmemesi halinde o aya ait işsizlik sigortası primini ödeme hakları düşer.
5510 sayılı Kanuna eklenen geçici 29 uncu madde ile ek 6 ncı madde kapsamındaki sigortalılar 1/3/2011-31/12/2011 tarihleri arasında 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazancın alt sınırının on sekiz katı üzerinden başlanılarak, takip eden her yıl için bir puan artırılmak suretiyle otuz katını geçmemek üzere prim ödeyeceklerdir.
Ek 6 ncı maddeye tabi sigortalı sayılanlar için ay 30 gün olarak dikkate alınacak bu sigortalılar;
1/3/2011-30/6/2011 tarihleri arasında işsizlik sigortası primi ödemek istemeyenler;
Aylık kazanç alt sınırına göre : 26,55 TL x 18 x % 32,5 = 155,32 TL,
1/7/2011-31/12/2011 tarihleri arasında işsizlik sigortası primi ödemek istemeyenler;
Aylık kazanç alt sınırına göre : 27,90 TL x 18 x % 32,5 = 163,22 TL, prim ödeyeceklerdir.
1/3/2011-30/6/2011 tarihleri arasında işsizlik sigortası primi ödeyecekler
Aylık kazanç alt sınırına göre : 26,55 TL x 18 x % 35,5 = 169,65 TL,
1/7/2011-31/12/2011 tarihleri arasında işsizlik sigortası primi ödeyecekler;
Aylık kazanç alt sınırına göre : 27,90 TL x 18 x % 35,5 = 178,28 TL, prim ödeyeceklerdir.
VI. SONUÇ
Uzun süredir Sosyal Güvenlik Kurumu ticari araç sahipleri ve çalışanlarını kayıt altına almak için çalışmaktadır. Bu konuda gerekli tebligatları yapmış ve birçok kişi kayıt altına alınmıştır. Şoförünü sigortalı yapmayan veya kendisi ödemesi için baskı yapan plaka sahipleri de bulunmaktadır. Bu yasa ile primini kendileri ödemek durumunda kalan çalışanların daha az prim ödemek için sahte işverenlerin tuzağına düşmesi engellenecektir. 18 gün prim ödeyerek 30 gün dikkate alınması olumlu bir gelişmedir. Ancak kısmi süreli çalışanların iş kazası ve meslek hastalılığı primi alınmaması ve dolayısıyla iş kazasına maruz kalmaları durumunda kendileri ve sahiplerinin bir hakkı olmaması olumsuz yanı olarak değerlendirilebilir.
Bir diğer olumsuz yanı da işverenlerin kısmi süreli sözleşme imzalayarak 30 gün ödeme yükümlülüğünden kurtularak 18 gün ödemekle 30 gün çalışanına prim kazandırabilir.
Normal işverenin yaptığı bildirimlerde işveren sigorta primlerini ödemese dahi çalışanın sağlık yardımı hakkı vardı. Ancak burada sigortalı primlerini kendi ödeyeceği için ödemediği durumda taksitlendirme yapmaması durumunda 60 günden fazla prim borcu olması durumunda sağlıktan yararlanamayacak. Bu da sosyal politika açısından olumsuz olarak değerlendirilebilir.
Hüseyin GÜNER*
Kemal AKKAYA**
Yaklaşım
kaynak : http://www.facebook.com/groups/sosyalguvenlikplatformu/doc/190040044394971/
