Vergi İncelemesinde Yeni Dönem
- Vergi İncelemesi İşi Bir Kamu Görevi ve Bir Kamu Hizmetidir.
Vergi incelemesi yapmak, bir yandan bir görev diğer yandan ise bir yetkidir. Vergi incelemesinden bahsedildiğinde akla ilk olarak Devlet tarafından yapılması gereken bir vergi inceleme görevi ve hizmeti, sonra bu görevi ve hizmeti yapmakla mesul bir kamu kurumu ve nihayet vergi incelemesini sahada ve fiilen gerçekleştirmekle yetkilendirilmiş ve görevlendirilmiş olan vergi inceleme elemanları gelmektedir.
Vergi incelemesi yapmak, Devlete verilmiş bir yetki ve bir görevdir. Vergilerin doğru ve zamanında ödenmesini sağlamak için yapılması gereken bu görev ve hizmet, nihayet Devletin bu konuda görevlendirilmiş bir organı diğer bir ifadeyle bir kurumu tarafından ifa edilecektir. Bu devlet kurumu ise bu görev ve hizmetleri tabii olarak bu konuda yetkilendirilmiş ve görevlendirilmiş kamu görevlileri eliyle ifa edeceklerdir.
Türkiye Cumhuriyeti Devletinin yapısını, şeklini ve görevlerini belirlemiş olan 1982 Anayasası, Devleti bir Cumhuriyet olarak nitelendirmiş, devletin temel amaç ve görevlerini belirlemiştir. Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunu ve milletin egemenliği yetkili organları eliyle kullanacağını ifade eden Anayasa bu organları yasama, yürütme ve yargı olarak belirlemiştir. Yürütmeden yetki ve görev olarak bahseden Anayasa yürütmeyi Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu ve idare olarak tanımlamıştır.
Devlet, kendisine Anayasayla yüklenen görevleri ve hizmetleri ifa edebilmek için mükellefleri tespit etmekle, vergileri toplamakla ve vergilerin doğru ve zamanında ödenebilmesini temin için vergi incelemesi yapmakla yetkili ve görevlidir. Devletin bu görevi ve hizmeti, bu konuda görevlendirilmiş ve yetkilendirilmiş birimleri ve bu birimlerde görevli kamu görevlileri eliyle ifa etmesi söz konusudur.
Demokratik bir Cumhuriyet olan ülkemizde seçimlerle işbaşına gelen Hükümetler, devlet denen aygıtı Anayasada belirtilen ilkeler ve kurallar çerçevesinde yönetmek hakkını ve imkanını elde eder, sorumluluk yüklenirler.
Bakanlar kuruluna yani Meclis içinden teşekkül eden hükümete, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilen Bütçe Kanunlarıyla kamu harcamaları yapma ve devlete yüklenen görev ve hizmetleri ifa etme ve bunları yapabilmek için gerekli olan vergi ve diğer gelirleri toplama yetkisi ve görevi verilir.
Anayasaya göre devlete yüklenen görevler ve hizmetler, bakanlıklar ve idare vasıtasıyla yapılır. Yine Anayasaya göre bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri ve teşkilatı ile idare kanunla düzenlenir. Kanunla, çeşitli görev ve hizmetler yapmak üzere bakanlıklar kurulur, bunların yapacakları görevler ile yetkileri belirlenir.
Devlete yüklenmiş kimi görevleri ve hizmetleri yapmak üzere kurulmuş olan bakanlıklardan biri de Maliye Bakanlığıdır. Maliye Bakanlığı bütçe, gelir ve harcama politikalarını kapsayan maliye politikalarının uygulanması, uygulamanın takibi ve denetlenmesi hizmetlerini yapmak üzere kurulmuştur. Maliye Bakanlığının görevleri ve teşkilatı 178 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile belirlenmiştir.
Vergi incelemesi görevi gelir politikaları kapsamında Maliye Bakanlığının görevleri arasında olması gereken bir görevdir. Fiilen Maliye Bakanlığı içinde denetim birimleri olan Kurullar ve Gelir İdaresi Başkanlığı marifetiyle icra edilen ve fakat Maliye Bakanlığının görevleri arasında sayılmamış olan bu görev, son dönemde yapılan yasal düzenlemelerle Maliye Bakanlığının görevleri arasına dahil edilmek suretiyle hukuki bir zemine oturtulmuştur.
- Vergi İncelemesi Kurumu, 6009 Sayılı Kanun ve 646 Sayılı KHK İle Yeni Bir Anlayışla Ele Alınmıştır.
6009 sayılı Kanunla yapılmış olan yeni düzenlemelerle vergi incelemesi konusunda yeni bir döneme girilmiştir. Anılan yasayla;
- Vergi incelemelerinin belirli sürelerde sonuçlandırılması,
- Rapor değerlendirme komisyonlarının teşekkülü,
- Kanun ve ilgili mevzuata uygun vergi inceleme raporu düzenlenmesi konusunun hükme bağlanması,
- Vergi inceleme usul ve esaslarının, inceleme standartlarının belirlenmesi konusunda Maliye Bakanlığına yetki verilmiş olması ve
- Vergi kaçakçılık suçlarının yetkili Cumhuriyet savcılıklarına bildirilmesinde Rapor Değerlendirme Komisyonlarının mütalaasının aranılmasının tüm vergi inceleme elemanlarınca düzenlenen vergi kaçakçılık suçu raporlarına teşmil edilmesi gibi önemli düzenlemeler getirilmiştir.
646 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle de Maliye Bakanlığının teşkilat ve görevleri ile vergi incelemelerine ilişkin hususlarda önemli bir dizi değişiklik ve düzenlemeler yapılmıştır.
- Vergi İncelemeleri Yapmak İşiyle Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Görevlendirilmiştir.
Söze konu KHK ile Bakanlık denetim birimleri olan Teftiş Kurulu ve Hesap Uzmanları Kurulu ile Gelirler Kontrolörleri Başkanlığı kaldırılmış ve Bakanlığın denetim birimi olarak Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı kurulmuştur.
"Vergi Usul Kanunu ve diğer gelir kanunları kapsamında vergi incelemeleri yapmak görevi" Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının görevleri arasında ilk sırada sayılmıştır (178 KHK md.20).
Böylece anılan KHK'nin yürürlüğe girdiği 10 Temmuz 2011 tarihinden itibaren Türkiye'de 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK) ve gelir kanunları kapsamında yapılacak vergi incelemesiyle görevli ve yetkili tek kamu kurumu Maliye Bakanlığı ve tabiî ki bakanlığın denetim birimi Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı olmuştur.
Kuşkusuz mükellefler hakkında kanuna ve kanunla belirlenen usule uygun bir vergi incelemesi yapılabilmesi için vergi incelemesine yetkili olanların, o mükellef hakkında vergi incelemesi yapmak üzere Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı tarafından görevlendirilmiş olması gerekir. Diğer bir ifadeyle bir mükellef hakkında VUK ve gelir kanunları kapsamında vergi incelemesi yapabilmek için bu konuda yetkili olmak tek başına yeterli değildir. Bunun için aynı zamanda bu konuda görevli ve yetkili merciin vergi inceleme elemanlarını görevlendirmiş olması gerekir.
- Gelir İdaresi Başkanlığının Vergi İncelemelerini Gerçekleştirmek Görevine Son Verilmiştir.
Kararname ile "vergi inceleme ve denetimlerini gerçekleştirmek" görevi Gelir İdaresi Başkanlığının görevleri (5345 s. K. Md. 4/j) arasından çıkarılmıştır.
Mükellefleri tespit eden, vergileri tarh, tahakkuk, tebliğ ve tahsil eden vergi dairelerinin bağlı olduğu ve 5345 sayılı Yasayla Maliye Bakanlığına bağlı kuruluş olarak 2005 yılında ihdas edilmiş olan Gelir İdaresi Başkanlığının vergi inceleme görevi ve yetkisine bu KHK ile son verilmiştir.
Ayrıca aynı KHK ile daha önce Gelir İdaresi Başkanlığının vergi inceleme ve denetimlerinde istihdam ettiği merkezde gelirler kontrolörleri, taşrada ise vergi denetmenleri bu kuruluş bünyesinden alınarak Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesine dahil edilmiştir.
- Vergi Müfettişliği Unvanı İhdas Edilmiştir.
Öte yandan aynı KHK ile yapılan düzenlemeler sonucunda VUK ve gelir kanunları kapsamında vergi incelemesi yetkisini haiz olan; maliye müfettişleri, hesap uzmanları, gelirler kontrolörleri ile vergi denetmenleri "vergi müfettişi" unvanı, bunların yardımcı ve stajyerleri ise "vergi müfettiş yardımcısı" unvanı altında ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde birleştirilmiştir.
Bu değişiklikle bundan böyle, vergi mükelleflerinin vergi incelemeleri esnasında kamu adına muhatabı Vergi Müfettişleri olacaktır.
- Gelir İdaresi Başkanlığında Görevli Vergi Dairesi Müdürleri ile Müdürlerin Mükellefler Hakkında Vergi İncelemesi Yapabilmesi İçin Vergi Denetim Kurulu Başkanlığınca Görevlendirilmiş Olmaları Gerekir.
VUK 135'de sayılan vergi incelemesine yetkililerden olan vergi dairesi müdürleri ile Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapan müdürlerin, VUK ve gelir kanunları kapsamında bir vergi incelemesi gerçekleştirebilmesi, bu konuda görevli ve yetkili merci olan Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının görevlendirme yapmasıyla mümkün olabilecektir.
Zira 646 sayılı KHK ile yapılan değişiklik sonrasında Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra birimlerinin; Defterdarlıkların, Vergi Dairesi Başkanlıklarının, vergi dairesi müdürlüklerinin, mal müdürlüklerinin kendilerine kanunla verilmiş bir vergi inceleme görevi bulunmamaktadır.
Bununla birlikte Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı teşkilatlanıncaya kadar (178 s. KHK. Geç. Md. 12) Vergi Denetim Kurulu Başkanlığına verilen görev ve hizmetler daha önce bu görevleri yapmakta olan birimler (Gelir İdaresi Başkanlığı, Vergi Dairesi Başkanlıkları, Defterdarlıklar) ve mevcut personel tarafından yapılmaya devam edecektir.
- Vergi İncelemeleri Belirli Sürelerde Sonuçlandırılacaktır.
VUK' un 140'ncı maddesinin 6 numaralı bendindeki düzenlemeye göre vergi incelemelerinin tam incelemelerde en fazla 1 yıl, sınırlı incelemelerde ise en fazla 6 ay içinde bitirilmesi gerekecektir. Vergi inceleme elemanlarının talebi ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının onayı ile 6 ayı geçmemek üzere ek süre verilebilir.
Vergi müfettişleri görevlendirildikleri vergi incelemelerini kanunla belirlenen süreler içerisinde sonuçlandırmakla yükümlüdür.
- Vergi Müfettişlerinin Performansları Değerlendirilecektir.
Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde görevli vergi müfettişlerinin performansını, kuracağı performans değerlendirme sistemine göre değerlendirecektir.
Performans değerlendirmesi, inceleme, araştırma, görüş, denetim ve soruşturma raporları hakkında yapılan değerlendirmeler, lisansüstü eğitim düzeyleri ve benzeri kriterler esas alınarak yapılacaktır.
- Vergi Müfettişleri Diğer Kamu Kurumu ve Kuruluşları Tarafından Görevlendirilemeyecektir.
Diğer kamu kurum ve kuruluşlarının görev alanlarına giren konularla ilgili araştırma, inceleme, soruşturma, kontrol, tetkik, tahkik, denetim ve benzeri işler için vergi müfettişleri görevlendirilemeyecektir.
Diğer bir ifadeyle vergi müfettişlerinin esas uğraşı alanı vergicilik ve esas işi vergi incelemesi olacaktır.
- Vergi Müfettişleri İnceledikleri Kurumlarda Görevden Ayrıldıktan Sonra Görev veya İş Alamayacaklardır.
Vergi müfettişlerinin özel sektöre geçişlerinde bazı kısıtlamalar getirilmiştir. Buna göre görevinden ayrılan vergi müfettiş üç yık süreyle, ayrılış tarihi itibariyle son üç yıl içinde inceleme yapmış olduğu mükellef ve bu mükellefin bağlı bulunduğu veya nüfuzu altındaki kurumlarda görev veya iş alamayacak bunlarla YMM sözleşmesi yapamayacak buna aykırı hareket edenler hakkında 6 ay ila 2 yıla kadar hapis cezası uygulanacaktır.
- Vergi İnceleme Raporları Vergi Kanunları İle Bu Kanunlara İlişkin Kararname, Tüzük, Yönetmelik, Tebliğ, Sirküler ve Özelgelere Uygun Olarak Düzenlenecektir.
VUK' un 140'ncı maddesinin ikinci fıkrasında yer alan düzenlemelere göre vergi incelemeleri sonucunda düzenlenen vergi inceleme raporları, vergi kanunları ve bu kanunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden üç vergi müfettişinden kurulu Rapor Değerlendirme Komisyonlarınca (belirli tutarı aşan tarhiyat öneren raporlar için Başkan Yardımcısı ve Grup Başkanlarından kurulu Merkez Rapor Değerlendirme Komisyonunca) değerlendirmeye tabi tutulacak ve anılan kurala uygun rapor düzenlenmesi sağlanacaktır. Rapor Değerlendirme Komisyonlarının bu kurala uygun bulmadığı raporlar işleme konulmayacaktır.
- Sonuç
Bütün bu düzenlemeler sonrasında;
- VUK ve gelir kanunları kapsamında vergi inceleme ve denetimlerine ilişkin temel politika ve stratejiler Maliye Bakanlığınca belirlenecek ve uygulanması sağlanacaktır.
- VUK ve gelir kanunları kapsamında vergi inceleme görevi, Bakanlığın Vergi Denetim Kurulu Başkanlığınca ifa edilecektir.
- Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı vergi inceleme ve denetimlerini, bünyesinde görevli Vergi Müfettişleri ve Vergi Müfettiş Yardımcıları marifetiyle gerçekleştirecektir.
- Gereken hallerde ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının görevlendirmesiyle Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde bulunan vergi dairesi müdürleri ve müdürler marifetiyle de vergi incelemeleri gerçekleştirilebilecektir.
- Mükellefler hakkında vergi incelemesi yapabilmek için vergi inceleme elemanlarının Vergi Denetim Kurulu tarafından görevlendirilmiş olması gerekecektir.
- Vergi İncelemeleri, sınırlı incelemelerde (6+6) en fazla 12 ayda, tam incelemelerde ise (12+6) en fazla 18 ayda tamamlanacaktır.
Vergi inceleme raporları, vergi kanunlarına, bu kanunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygun olarak düzenlenecektir.
Fehmi GÜNAY
Vergi Başmüfettişi
E. Gelirler Başkontrolörü
Hatay E. Vergi Dairesi Başkanı
fehmi.gunay@gkb.gov.tr
KAYNAK :http://muhasebenet.net/haber.php?haber_id=624
