YENİ TÜRK TİCARET KANUNU UYGULAMA TAKVİMİ
13 Ocak 2011 tarihli TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilen yeni Türk Ticaret Kanunu, bir bütün olarak incelendiğinde sadece içerik olarak değil sistematik olarak da birçok açıdan yenilenmiştir.
- Bilişim ve teknoloji alanında yaşanan gelişmelerden yeni TTK ne şekilde etkilendi?
Teknolojik gelişmelere paralel olarak yeni TTK ile öngörülen değişiklikler şu şekilde sıralanabilir:
- Ticaret sicil kayıtlarının elektronik ortamda tutulması ve depolanması, Fatura ve teyit mektuplarının elektronik ortamda oluşturulması ve saklanması,
B-l Genel Kurul çağrılarının elektronik posta ile yapılabilecek olması; toplantıya katılma, öneri sunma, oy kullanma gibi yönetimsel hakların internet ortamında elektronik imza ile kullanılabilecek olması,
C- Sermaye şirketleri için internet sitesi kurma zorunluluğu getirilmesi ve bu internet sitelerinde kamunun aydınlatılması ilkesi nedeniyle gerekli belgeleri yayınlama zorunluluğu, Yönetim Kurulu üyesinin bir tüzel kişi temsilcisi olması durumunda, yeni tüzel kişi ve temsilcisinin internet sitesinde yayınlanma zorunluluğu, l Tarafların anlaşmaları halinde ihbar, itiraz ve benzeri beyanların elektronik ortamda yapılmasına imkan tanınması,
D- Şirket Kuruluş süreçlerinin elektronik ortamda yapılması
- Yeni TTK “şeffaflık ve tutarlılık” ilkesini benimsiyor!
Muhasebenin temel ilkelerinden olan “şeffaflık ve tutarlılık” ilkesi yeni TTK’dada benimsenmiştir. Yeni TTK’nın geneli incelendiğinde muhasebe sistemi ve denetimle ilgili hükümler başta olmak üzere birçok hükmün Uluslar arası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) ve raporlama ilkelerinden esinlenerek hazırlandığı görülmektedir. Sermaye ve kredi piyasalarının uluslararası piyasaların bir parçası olabilmesi, ülkenin yabancı sermayeyi çekebilmesi, rekabet piyasasında bir güç olarak yer alabilmesi ve pay senetlerini büyük borsalarda kota edebilmesi için tam şeffaflığa dayalı bir sistemi kabul etmesi gerekmektedir.
- Kamuyu aydınlatma yükümlülüğü
Halka açık şirketlerin hukukunu düzenleyen Sermaye Piyasası Kanunu’nda da yer alan kamuyu aydınlatma yükümlülüğü, yeni TTK’da da mevcuttur. Söz konusu düzenleme tam ve doğru bilgilendirmenin sağlanması amacıyla şirketlerin finansal tabloları ile temsilciler ve yönetimle ilgili alınan kararların duyurulması ve bu sayede üçüncü kişilerin ticari hayatın baş aktörleri olan şirket tüzel kişilikleri hakkında bilgilendirilmesini içerir. Kamuyu aydınlatma yükümlülüğü ile şirketler hesap verebilir bir yapıya kavuşmakta ve şeffaflık tam anlamıyla sağlanmaktadır.
- Yeni TTK ve ticari işletmeler
Artık ticari işletme işleten tüzel kişiler arasına vakıflar da eklenmiştir. Yeni TTK’nın gerekçesi dikkate alındığında vakıfların, derneklere nazaran daha fazla ticari kazanç amacı güden tüzel kişiler olması nedeniyle bu düzenlemenin yapılması uygun görülmüştür. Yeni düzenleme ile gelirinin yarısından fazlasını kamu görevi için harcayan vakıfların tacir sayılmayacağı da ifade edilmiştir.
- Ticari işletme kavramı değişiyor mu?
Yeni TTK, ticari işletmeyi daha somut kavramlarla tanımlamaktadır. Buna göre; “Ticarî işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir.” tanımı yapılmıştır. Tanıma ek olarak ticari işletmenin bir bütün olarak yazılı bir sözleşmeyle devredilebileceği veya başka hukuki işlemlere konu olabileceği eklenmiş ve prensip olarak bütünlüğün neleri kapsadığı sayılmıştır. Bunlar sırasıyla duran mal varlığı, işletme değeri, kiracılık hakkı, ticaret unvanı ile diğer fikrî mülkiyet hakları ve sürekli olarak işletmeye özgülenen malvarlığı unsurlarıdır. İşletme devri sözleşmesinde ticari işletme unsurlarının ayrıştırılabileceği de ayrıca belirlenmiştir.
- Defter ve Belgeler nasıl bir delil olarak öngördü?
Yeni TTK’da ticari defterlerin ispat aracı olarak kullanılması konusunda köklü bir değişikliğe gidildiği görülmektedir. Buna göre ticari defterlerin kesin delil olarak sahibinin lehine, aleyhine veya diğer tarafın aleyhine kullanılması durumu ortadan kaldırılmıştır. Bunun yerine “Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun, yargılamayı gerektiren davalarda hazırlık işlemlerine ilişkin hükümleriyle senetlerin ibrazı zorunluluğuna dair olan hükümleri ticarî işlerde de uygulanır.” hükmü getirilmiştir.
- Şirketler topluluğu kavramı nedir ve hangi ihtiyaca cevap verir?
Yeni TTK’nın göze çarpan en önemli yeniliklerinden biri de şirketler topluluğu ile ilgili düzenlemeler getirmesidir. Yeni TTK’nın tüzel kişilik perdesini kaldırdığı ve sorumluluk bahsi açısından önemli bir düzenleme getirdiği söylenebilir. Mevcut sistemde hakim şirketler hissedar oldukları yavru şirketler üzerinden yaptıkları işlemler nedeniyle bilançolarda gerçek durumları yansıtmayan bir görünüm yaratabilmektedir. Getirilen bu düzenleme ile söz konusu durumdan en çok etkilenen bağlı şirket yöneticilerinin korunması sağlanmakta ve şirketlerin sorumluluk sınırları belirlenmektedir. Ayrıca şirketler topluluğu içinde yer alan her şirket için kayıp ve kazançların açıkça görülmesi sağlanacaktır.
- Hisselerin çoğunluğuna sahip hakim şirketseniz, şirketi tamamen satın alma hakkınız var mı?
Bir şirket doğrudan veya dolaylı olarak diğer bir şirketin paylarının ve oy haklarının en az yüzde doksanına sahipse, diğer pay sahipleri karşı oyları, açtığı davalar ya da benzeri davranışlarla çalışmalarını engelliyor, dürüstlük kuralına aykırı davranıyor, şirkette fark edilir sıkıntı yaratıyor veya pervasızca hareket ediyorsa hakim şirket bu payları, varsa borsa yoksa gerçek bilânço değeri ile satın almak üzere mahkemeye başvurabilir.
- Anonim ve limited şirketlerin asgari sermayesi
Yeni TTK hükmüne göre anonim şirketlerde aranan asgari sermaye için ikili bir sistem getirilmiştir. Bu ikili sistemin getirilmesinde sermaye piyasası tebliğlerinin dikkate alındığı söylenebilir. Buna göre, esas sermaye en az 50.000 TL olmalıdır. Halka açık olmayan ancak kayıtlı sermayeyi kabul etmiş bulunan anonim şirketlerde ise 100.000 TL olmalıdır. Limited şirketlerde ise aranan asgari sermaye 5.000 TL’den 10.000 TL’ye çıkarılmıştır.
- Anonim Şirketlerde Kuruluş Belgeleri
Yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre, “esas sözleşme, kurucular beyanı, değerleme raporları, ayın ve işletme devralınmasına ilişkin olanlar da dâhil olmak üzere, kurulmakta olan şirketle, kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler ile kuruluş raporu” anonim şirketin kuruluş belgeleri dir. Bu belgeler, şirketin ticaret sicil dosyasına konulacak ve birer nüshaları da şirket tarafından beş yıl süreyle saklanacaktır.
- Tek kişilik anonim ve limited şirket
6762 sayılı TTK’da anonim şirketler için en az 5, limited şirketler için en az 2 kurucu ortağın mevcudiyeti aranmaktaydı. Yeni TTK’nın düzenlemesine göre bir anonim veya limited şirket tek kişi tarafından başkaca bir ortağa gereksinim duymaksızın kurulabileceği gibi sonradan da bu durumun ticaret siciline tescili kaydıyla tek kişilik hale gelebiliyor. Bu sayede mevcut sayı kuralına uyularak kurulan şirketlerin sonradan tek ortağa düşmesi halinde şirketin fesih tehlikesi ile karşılaşma olasılığı ortadan kaldırılıyor.
- Yeni TTK’da anonim şirketlerin yönetim kurullarına ilişkin yenilikler neler?
Şirketlerin yönetim kurullarına ilişkin getirilen yeni düzenlemenin mevcut yapıdan oldukça farklı olduğu söylenebilir. Kurulunun en az üç üyeden oluşacağına ilişkin mevcut düzenleme Yeni TTK’da terk edilmiştir. Bu sayede tek kişi ortaklı anonim şirket düzenlemesine paralel olarak tek kişilik yönetim kurulu oluşumu mümkün kılınmıştır. Yönetim Kurulu üyelerinin pay sahibi olma zorunluluğu yeni TTK ile kaldırılmış ve bu sayede üyelerin daha uzman ve profesyonel kişilerden oluşması imkanı tanınmıştır. Kurul üyelerinin sadece gerçek kişi değil, tüzel kişi olması imkanı da getirilmiştir. Kurul üyelerinden en az birinin Türkiye’de ikamet etmesi ve Türk vatandaşı olması zorunluluğu getirilmiştir. Bu sayede üyelere ilişkin hukuki ve cezai sorumluluk hükümlerinin uygulanması konusunda kolaylık sağlanacaktır. Ayrıca şirket yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birine yüksek öğrenim görme zorunluluğu getirilerek yönetimin profesyonelleşmesi amaçlanmıştır. Ancak bu kural tek üyeli yönetim kurullarında uygulanmayacaktır. Yeni TTK uyarınca yönetim kurulu toplantılarını kolaylaştırmak amacıyla toplantıların elektronik ortamda yapılabilmesi imkanı getirilmiştir. Bu sayede özellikle yabancı sermayeli şirketler bakımından yönetim kurulunun toplanması konusunda çıkan aksaklıklar giderilmiş olacaktır.
- Azınlık haklarının etkin bir şekilde kullanılması
Yeni düzenleme ile sermayenin onda birini, halka açık şirketlerde ise sermayenin yirmide birini oluşturan pay sahipleri yönetim kurulundan yazılı olarak gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek, genel kurulu toplantıya çağırmasını isteyebilecektir. Bu istem noter vasıtasıyla yapılacaktır.
- Ortakların, yönetim kurulu üyelerinin ve yakınlarının şirkete borçlanması yasağı
Sermayenin korunması prensibinin bir gereği olarak ortakların şirkete borçlanması yasaklanmıştır. İstisnai haller sermaye taahhüt borcu ve emsallere uygun fiyatlama kolaylığını sağlamak için, Yönetim gerçekleştirilen ve tarafların faaliyet konularına giren işlemlerden doğan borçlar olarak sayılmıştır. Aynı şekilde yönetim kurulu üyeleri, yakınları, bunların ortak oldukları şahıs şirketlerinin ve %20 iştirak ettikleri sermaye şirketlerinin de şirkete nakit veya ayni borçlanması yasaklanmıştır. Aksi halde, şirkete borçlanılan tutar için şirket alacaklıları bu kişileri, şirketin yükümlendirildiği tutarda şirket borçları için doğrudan takip edebilirler.
- Yeni TTK ile düzenlenen denetim mekanizması
Yeni TTK, denetimi anonim şirketler bakımından 3 ayrı tür altında düzenlenmiştir. Buna göre mevcut düzenlemede yer alan ancak uygulama bakımından işler olmayan murakıplık müessesesi yerine şirket yapılarına göre ihtiyaç duyulması halinde uygulanacak olan belirli denetim mekanizmaları oluşturulmuştur. Bu mekanizmalar bağımsız denetim, işlem denetçisi, özel denetçidir.
- Yeni TTK hangi şirketlere internet sitesi oluşturma zorunluluğu getiriyor
Yeni TTK, her sermaye şirketine internet sitesi oluşturma ve asgari içeriği internet sitesinde bulundurma zorunluluğu getirmektedir. Bu yeni düzenleme ile kamunun aydınlatılması amaçlanıyor. Bu sayede kişiler, internet sitelerine girerek şirketlerle ilgili bilgi, belge, rapor, tablo ve çağrılara kolaylıkla ulaşabilecekler.
- Yeni TTK Yasal defterlerin Açılış ve Kapanış Onayı getiriyor.
Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda, 6762 sayılı ETTK’dan farklı olarak, ticari defterlerin tümü açılış ve kapanış onayına tâbi tutulmuştur. Kapanış onayları, izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar yaptırılmak zorundadır. YTTK, ETTK’da olduğu gibi, kapanış onay yetkisini sadece noterlere tanımıştır. Kuruluş aşamasında ticari defterlerin açılış tasdikleri ise, ETTK’da olduğu gibi, ticari işletmenin bulunduğu yerdeki ticaret sicili müdürlüğü veya noter tarafından yapılacaktır. Yani, şirketler, kuruluş aşamasında, söz konusu defterlerin açılış tasdiklerini noterlere yaptırabilecekleri gibi ticaret sicili müdürlüklerine de yaptırabileceklerdir. Ancak, açılış onayının noter tarafından yapılması durumunda, noter, ticaret sicili tasdiknamesini aramak zorundadır.
Tablo-1: Eski ve Yeni TTK’ya Göre Defter Tutma Yükümlülüğünün Karşılaştırılması
Yeni TTK’daki önemli değişikliklerden biri gerçek kişi tacirlerin tutabileceği İşletme Defterinin kaldırılmış olmasıdır. İşletme hesabı esasına göre defter tutmada işletmelerin varlık ve kaynak durumunu ortaya koymak mümkün değildir. Bilanço esasına göre defter tutma, işletme ile ilgili kişi ve gruplara anlamlı finansal tabloların sunulması açısından öneme sahiptir. Gerçek kişi tacirlerin yabancı kaynak kullanımında ayrıntılı finansal tabloların sunulması her iki taraf açısından da faydalar sağlayacaktır.
- Yeni TTK Kooparatiflere yeni Yasal tablolar hazırlama zorunluluğu getiriyor.
Kooperatiflerde hali hazırda bilanço ve gelir tablosu düzenlenmesi zorunludur. Bu zorunluluk gerek KK, gerekse ETTK’dan kaynaklanmaktadır. Ancak, YTTK’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte, anonim şirketler gibi kooperatifler de, finansal tablolarını YTTK’ya göre tutacaklardır. Buna göre, kooperatifler bilanço ve gelir tablosunun yanında, nakit akış/akım tablosu, özsermaye/özkaynak değişim tablosunu ve tüm tablolara ilişkin dipnotları ve gerekli notları hazırlamak zorundadırlar. Bu zorunluluk, Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlarından kaynaklanmaktadır
YENİ TÜRK TİCARET KANUNUNUN UYGULAMA ZAMANLARI
- 01.TEMMUZ.2012 Yeni Türk Ticaret Kanunu Yürürlüğe giriyor.
- 14.AĞUSTOS.2012 Anonim ve Limited Şirketler sözleşmelerini bu tarihe kadar Y.T.T.K ile uyumlu hale getirecekler
- 01.OCAK.2013 Bu tarihten itibaren Muhasebe Kayıtları tamamen TMS/TFRS ye göre düzenlenecek.
- 01. MART 2013 Şirketlerin bağımsız denetçi seçmeleri için son tarih.
- 01.TEMMUZ.2013 Sermaye Şirketleri için INTERNET sayfalarının hazırlanması ve yayınlanma zorunluluğu.
- 14.ŞUBAT.2014Sermaye Şirketlerinin sermayelerini yeni T.T.K. nda öngörülen tutarlarda arttırmalarıMurat AKPOLATKarşıyaka Bağımsız İç ve Denetim Mali Müşavirlik ve Danışmanlık Ltd.Şti.
