KDV uygulaması açısından son kararın değerlendirmesiKDV mal satışının her aşamasında alınan bir yayılı muamele vergisidir. Bir malın üreticisinden toptancısına, toptancısından perakendecisine, perakendeciden de tüketiciye tesliminde KDV uygulanır.
Bu ara kademeleri çoğaltmak elbette mümkündür. Mükerrer vergileme olmasın diye de, her aşamadaki alıcı vergi mükellefi, alırken ödediği vergiyi satışta aldığı vergiden indirir. Aradaki farkı takip eden ayın 24 üncü günü sonuna kadar beyanname ile vergi dairesine bildirmesi ve 26 günü bitimine kadar ödemesi gerekir.
Bir mal için uygulanan KDV’de değişiklik yapılmak suretiyle bu malın fiyatında ucuzlama veya pahalılaştırma yapılabilir. Ancak bunun için malın tüm aşamalarındaki verginin aynı olması veya en azından tüketiciye ulaşması aşamasındaki vergi oranında indirim yapılması gerekir.
.
Bakanlar Kurulu kararıyla et ve bulgurun toptan teslimlerinde KDV oranı yüzde 8 den, yüzde 1’e indirildi. Karar yayınlanmadan önce Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker katıldığı bir toplantıda konuya ilişkin duyuruyu yapmıştı. Bakan Eker bu duyurusunda bu KDV indiriminin fiyatlara da yansıyacağını ve kayıtdışılığı azaltma konusunda katkı sağlayacağını belirtmişti. Doğal olarak kamuoyunda fiyatların düşmesi yönünde bir beklenti oluşmuş durumda.
Konuyu örnekle anlatmaya çalışalım. Daha iyi anlaşılması için de bu mükellefler için bir aylık sürede gerçekleşen tek işlem olduğunu düşünelim:
.
Üretici kesim hayvanını kesimciye 1000 TL’ye satsın. Buna yüzde 1 KDV uygulanıyordu. Üreticinin kesimciden toplam aldığı bedel 1010 TL idi. Kesimci yani toptancı bu hayvandan çıkan eti diyelim ki yüzde 10 kâr oranı ile 1100 TL’ye perakendecilere satıyor. Buna değişiklikten önce yüzde 8 KDV uyguluyordu. Yanı 88 TL KDV ayrıca alınıyordu. Toptancı, 88 TL hasılat KDV beyan edip bundan 10 TL KDV indirimi yapmak suretiyle 78 TL KDV’yi vergi idaresine ödemek durumundaydı. Değişiklikten sonra toptan et satışı yapan 88 TL değil, 11 TL KDV uygulayacak ve vergi dairesine(11-10=) 1 TL ödeyecektir.
.
Toptancıdan 1100 TL et ve 88 TL KDV ile alım yapan perakendeci, diyelim ki yüzde 20 kâr ile bu eti 1320 TL artı 105,6 TL KDV ile tüketicilere satıyor. Buna göre önceki duruma göre perakendeci devlete (105,6-88=) 17,6TL KDV ödüyordu. Değişiklikten sonra yine aynı fiyata satıp yine aynı KDV’yi tahsil edecek. Ama Devlete ödemesi gereken KDV (105,6- 11=) 94,6TL olacaktır.
.
Görüldüğü üzere tüketici eti alırken yine aynı fiyattan almak durumunda. Ama toptancının ödeyeceği KDV kısmı kadar devlete daha fazla KDV ödemek durumunda kalıyor. Yani tüketiciye yansımada pek bir fiyat avantajı olmuyor. Ancak, ince finansman hesaplarını dikkate aldığımızda, şayet toptancı veya ara kademe daha fazla ise ve toptancılar perakendeciye satışta KDV ödeme süresinden daha uzun vadeli veresiye çalışıyor iseler, o zaman perakendeciye o kadar az maliyet yansıtacakları için bir fiyat indirimi olabilir. Ama eğer toptancıdan perakendeciye geçişte ödeme vadesi daha kısa ise o zaman fiyatta bir indirim olmayacaktır.
.
Kayıtdışılığı azaltmada katkısı olur mu?
Şayet perakende et satıcıları toptan et satıcılarına göre daha organize ve kayıtlı büyük mağazalar ise, o zaman yapılan işlemin kayıtdışılığı önlemede katkısı olacaktır. Ama benim bildiğim organize büyük mağazacılık sisteminde satılan et miktarı toplam perakende satışların yüzde 50 sinden daha azını oluşturmaktadır. O zaman da perakendeciye hiç hesapta olmayan daha fazla bir ödenecek KDV çıkacağı için naylon fatura veya kayıtsız alım satım gibi yollara gitme eğiliminde olabilecektir. Kaldı ki, vergi sistemimizde yüzde 1’lik oran daha ziyade tarımdan kayıtlı sisteme girişte kayıtdışına yönelmeleri önlemeye dönük uygulanmaktadır.
OSMAN ARIOĞLU / İTO
06.12.2011
