YAPILAN SON DEĞİŞİKLİKLERLE BİRLİKTE SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATINDA İDARİ PARA CEZALARI
GİRİŞ
Sosyal güvenlikle ilişkili kanunla öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyen veya süresi içerisinde yerine getirmeyenlere idari para cezası uygulanmaktadır. Sosyal güvenlik mevzuatında idari para cezalarına ilişkin hükümlerin bütünü 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun(1) 102.maddesinde yer almaktadır.
Bu çalışmamızda, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından uygulanan idari para cezaları ve çeşitleri üzerinde durularak, zamanaşımı ve idari para cezalarına karşı yapılan itirazların usulü açıklanmaktadır.
I- İDARİ PARA CEZASI ÇEŞİTLERİ
SGK tarafından uygulanacak idari para cezaları brüt asgari ücret üzerinden hesaplanmaktadır. Para cezası haricinde verilen tek ceza ise, SGK’nın denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının(2) görevlerini yapmasını engellemek amacıyla cebir ve tehdit kullanma haline uygulanacak hapis cezasıdır. Uygulanacak idari para cezaları, konusuna göre başlıklara ayrılmış olarak aşağıda açıklanmaktadır.
A- Sigortalı Giriş ve Çıkış Bildirgeleri İle İlgili Cezalar
4/1/a bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ait işe giriş bildirgelerinin işverenler tarafından;
- Sigortalılık başlangıç tarihinden önce,
- İnşaat, balıkçılık ve tarım işlerinde ise işe başladığı gün,
- Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, söz konusu 1 aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,
- Kamu idarelerince istihdam edilen işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personellerin çalışmaya başladıkları tarihten itibaren 1 ay içinde,
- Kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren 1 ay içinde SGK’ya verilmesi gerekmektedir.
Sigortalı işe giriş bildirgesini, belirtilen süre içinde ya da belirlenen şekle ve usule uygun vermeyenler veya internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında her bir sigortalı için 1 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Bildirgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacaktır. Bu durumda uygulanacak idari para cezası asgari ücretin 1/4’ü olacaktır.
Ancak, söz konusu sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmediğinin mahkeme kararından veya SGK’nın denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde uygulanacak ceza her bir sigortalı için 2 asgari ücret tutarında olacaktır. Ayrıca, işyeri esas alınmak suretiyle bildirgenin verilmediğine ilişkin; mahkemenin karar tarihinden, SGK’nın denetim ve kontrolle görevli memurlarının tespit tarihinden, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarının rapor tarihinden, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi veya belgelerin SGK’ya intikal tarihinden itibaren 1 yıl içinde aynı usulle tekrarlandığının anlaşılması halinde uygulanacak idari para cezası her bir sigortalı için 5 asgari ücret tutarında olacaktır.
Kanunun 4/1/b bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlarla jokey ve antrenörlerin sigortalılık bildirimlerinin en geç 1 ay içinde, diğerlerinin ise en geç 15 gün içinde (vergi mükellefleri için vergi mükellefiyeti işleminin tesis tarihinden itibaren 2 ayı geçmemek üzere ilgili vergi dairesince vergi mükellefinin işe başlama işlemlerinin tekemmül ettirildiği tarihten 15 gün içinde) SGK’ya bildirileceği hüküm altına alınmıştır. 4/1/b bendi kapsamındakilerin sigortalılıkların başlaması ve sona ermesi ile ilgili bildirimleri yasal süresi içerisinde bildirmeyenlere 1 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Belirtilen bu bildirimlerin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacaktır. Bu durumda uygulanacak idari para cezası asgari ücretin 1/4’ü olacaktır.
4/1/a bendi kapsamındaki sigortalının, sigortalılığının sona ermesine ilişkin bildiriminin hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren 10 gün içinde yapılması gerekmektedir. SGK’ya devir tarihine kadar 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun(3) geçici 20. maddesinde yer alan sandıkların iştirakçilerinin sandıkla ilgilerinin başlama ve sona ermesine ilişkin bildirimlerinin de en geç 10 gün içinde yapılması gerekmektedir. Belirtilen bu yükümlülükleri süresi içinde ya da belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında, bir takvim ayında işlenen bu fiillerden dolayı tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla her bir sigortalı veya sandık iştirakçisi için 1/10 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Yapılan bu bildirimlerin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacaktır. Bu durumda uygulanacak idari para cezası asgari ücretin 1/40’ı olacaktır.
5510 sayılı Kanunun 60.maddesine göre genel sağlık sigortalısı sayılanlardan;
- Vatansız ve sığınmacı sayılanların bildirimlerinin ilgili kurumlarca kapsama alındıkları tarihten itibaren 1 ay içinde,
- Korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz yararlanmaya başlayanların bildirimlerinin ilgili kurumlarca kapsama alındıkları tarihten itibaren 1 ay içinde,
- 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu(4) gereğince işsizlik ödeneği ve ilgili kanunları gereğince kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılan kişilerin bildirimlerinin işsizlik veya kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya başladıkları tarihten itibaren Türkiye İş Kurumu tarafından 1 ay içinde,
- Yükseköğretim Kanununa göre üniversitelerde yükseköğrenim gören yabancı uyruklu öğrencilerin yüksek öğrenimlerinin başladığı tarihten itibaren 1 ay içinde ilgili üniversitelerce genel sağlık sigortası giriş bildirgelerinin SGK’ya verilmesi gerekmektedir.
Genel sağlık sigortası giriş bildirgesini, belirtilen süre içinde ya da belirlenen şekle ve usule uygun vermeyenler veya internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında her bir sigortalı için 1 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Bildirgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacaktır. Bu durumda uygulanacak idari para cezası asgari ücretin 1/4’ü olacaktır.
B- İşyeri Bildirgesi İle İlgili Cezalar
İşverenler, işyeri bildirgesini;
- En geç sigortalı çalıştırmaya başladıkları tarihte,
- Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi veya diğer bir şirkete katılması durumunda, bu hususların ticaret siciline tesciline ilişkin ilan tarihini takip eden 10 gün içinde,
- Adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması durumunda en geç yeni ortağın alındığı tarihi takip eden 10 gün içinde,
- İşyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi halinde, nakledildiği tarihi takip eden 10 gün içinde,
- Sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devredilmesi veya intikal etmesi halinde, yeni işverenin işi veya işyerini devraldığı tarihi takip eden 10 gün içinde,
- İşyerinin miras yoluyla intikali halinde ise mirasçıları, ölüm tarihinden itibaren en geç 3 ay içinde SGK’ya vermekle yükümlüdürler.
İşyeri bildirgesini, belirtilen süre içinde ya da belirlenen şekle ve usule uygun vermeyenler veya internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında; büyük defter tutanlar için 3 asgari ücret, diğer defterleri tutanlar için 2 asgari ücret, defter tutmayanlar için ise 1 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. İşyeri bildirgesinin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacaktır. Bu durumda uygulanacak idari para cezaları, büyük defter tutanlar için asgari ücretin 3/4’ü, diğer defterleri tutanlar için asgari ücretin 1/2’si, defter tutmayanlar için ise asgari ücretin 1/4’ü olacaktır.
Şirket kuruluşu aşamasında, çalıştıracağı sigortalı sayısını ve bunların işe başlama tarihini, ticaret sicili memurluklarına bildiren işverenlerin, bu bildirimleri SGK’ya yapılmış sayılmaktadır. Ticaret sicili memurlukları da, kendilerine yapılan bu bildirimleri en geç 10 gün içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdürler. Bu bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeyen ticaret sicil memurluklarına yerine getirilmeyen her bir bildirim yükümlülüğü için 1 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Belirtilen tüm bu bildirim yükümlülüklerinin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacaktır. Bu durumda uygulanacak idari para cezası asgari ücretin 1/4’ü olacaktır.
C- Aylık Prim ve Hizmet Belgeleri İle İlgili Cezalar
İşverenler, bir ay içinde çalıştırdığı sigortalıların ve sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi sigortalıların ad ve soyadlarını, TC kimlik numaralarını, prime esas kazançlarını, prim ödeme gün sayıları ile prim tutarlarını gösteren asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini 4/1/a bendi kapsamındakiler için en geç takip eden ayın 23’üne kadar, 4/1/c bendi kapsamındakiler için ise en geç takip eden ayın 7’sine kadar SGK’ya vermekle yükümlüdürler.
Asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, belirtilen süre içinde ya da belirlenen şekle ve usule uygun vermeyenler veya internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında belgenin türüne yani asıl veya ek olup olmadığına bakılarak idari para cezası uygulanmaktadır. Aylık prim ve hizmet belgesinin asıl olması halinde aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin 1/5’i tutarında, ek olması halinde ise aylık asgari ücretin 2 katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin 1/8’i tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Sigortalıların 30 günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin geçerli sayılmaması halinde, 30 günden az bildirilen sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi SGK tarafından re’sen düzenlenmekte ve muhteviyatı primler tahsil olunmaktadır. Bu hükme istinaden ek belgenin re’sen düzenlenmesi durumunda aylık asgari ücretin 2 katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin 1/2’si tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Ancak, söz konusu aylık prim ve hizmet belgesinin, mahkeme kararı, SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri veya kazançları bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın aylık asgari ücretin 2 katı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
D- Defter ve Belge İncelemesi İle İlgili Cezalar
İşveren, işyeri sahipleri; işyeri defter, kayıt ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere 10 yıl süreyle, kamu idareleri 30 yıl süreyle, tasfiye ve iflas idaresi memurları ise görevleri süresince saklamak ve SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde 15 gün içinde ibraz etmekle yükümlüdürler.
SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilen defter ve belgelerini yasal süresi içerisindeibraz etmeyen ve bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlara 12 asgari ücret, diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlara 6 asgari ücret, defter tutmakla yükümlü olmayanlara ise 3 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
İbraz edilen defterlerde ve ücret tediye bordrolarında geçersizlik halinin bulunması durumunda ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla;her bir geçersizlik hali için 1/2 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Aşağıda yer alan hususlar defterler için geçersizlik hali olarak sayılmaktadır.
- Kanuni tasdik süresi geçtikten sonra tasdik ettirilmiş olan defterlerin tasdik tarihinden önceki kısmı,
- İşçilikle ilgili giderlerin işlenmemiş olduğu tespit edilen defterler,
- Sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançların kesin olarak tespitine imkan vermeyecek şekilde usulsüz veya noksan tutulmuş defterler,
- Herhangi bir ay için sigorta primleri hesabına esas tutulması gereken kazançların ve kazançlarla ilgili ödemelerin (sigorta primine esas kazancın ödemeye bağlı olduğu durumlar dahil) o ayın dahil bulunduğu hesap dönemine ait defterlere işlenmemiş olması hallerinde o aya ait defter kayıtları geçerli sayılmamaktadır.
Ayrıca, kullanılmaya başlanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu olduğu halde tasdiksiz tutulmuş olan defterler ile Vergi Usul Kanunu gereğince bilanço esasına göre defter tutulması gerekirken işletme hesabı esasına göre tutulmuş defterler geçerli sayılmamakta ve bu hallerde tutmakla yükümlü bulunulan defter türü dikkate alınarak defter hiç ibraz edilmemiş gibi idari para cezası uygulanmaktadır.
İbraz edilen ücret tediye bordrolarında;
- İşyerinin sicil numarası,
- Bordronun ilişkin olduğu ay,
- Sigortalının adı, soyadı,
- Sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası,
- Ücret ödenen gün sayısı,
- Sigortalının ücreti,
- Ödenen ücret tutarı,
- Ücretin alındığına dair sigortalının imzasıunsurlarının bulunması zorunlu olup, bunlardan herhangi birini ihtiva etmeyen ücret tediye bordroları geçerli sayılmamaktadır. Yalnız, imza şartı yönünden makbuz mukabilinde veya banka kanalıyla yapılan ödemelerde sigortalının imzasının olması şartı aranmamaktadır.
braz süresi geçirildikten sonra incelemeye sunulan ve tümünün veya bir bölümünün geçersiz olduğu tespit edilen defter ve belgeler yönünden, ayrıca geçersizlik fiilleri için idari para cezası uygulanmamakta, sadece tutulan defter türü dikkate alınarak idari para cezası uygulanmaktadır.
E- Denetim Elemanlarının Görevlerini Yapmasına Engel Olunması
SGK’nın denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının görevlerini yaptıklarıesnada görevlerinin yapılmasına engel olunması halinde, engel olanlar hakkında 5 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Görevlerini yapmasını engellemek amacıyla cebir ve tehdit kullananlar hakkında ise, fiil daha ağır bir cezayı gerektiren ayrı bir suç teşkil etmediği takdirde Türk Ceza Kanununun 265. maddesinin 2. fıkrasına göre 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmakta ve bu suçu işleyenler hakkında ayrıca 10 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
F- Diğer İdari Para Cezaları
SGK’nın denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları veya serbest muhasebeci, mali müşavirler ile yeminli mali müşavirlerce düzenlenen raporlara istinaden SGK’ya bildirilmediği tespit edilen eksik işçilik tutarının olması halinde, eksikliğin mal edildiği her bir ay için 2 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
SGK tarafından 5510 sayılı Kanunun 100.maddesine istinaden istenen bilgi ve belgelerin kamu idareleri, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulmuş kurum ve kuruluşlar ile diğer gerçek ve tüzel kişiler tarafından belirlenen süre içinde mücbir sebep olmaksızın verilmemesi halinde 5 asgari ücret tutarında, geç verilmesi halinde ise 2 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar, asgari işçilik uygulaması ile ilgili olarak SGK tarafından istenilecek bilgi ve belgeleri yazılı olarak en geç 1 ay içinde SGK’ya vermekleyükümlüdürler. Bu yükümlülüğü süresi içerisinde yerine getirmeyenlere 2 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Vazife malullüğüne sebep olan olayı SGK’ya en geç 15 iş günü içinde bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen kamu idarelerine sigortalı başına 1 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar ve Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar, ihale yolu ile yaptırdıkları her türlü işleri üstlenenleri ve bunların adreslerini 15 gün içinde bildirmekle yükümlüdürler. Belirtilen bu yükümlülükleri yerine getirmeyenlere sigortalı başına 1 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.Belirtilen bu bildirimlerin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacaktır. Bu durumda uygulanacak idari para cezası asgari ücretin 1/4’ü olacaktır.
Kamu idareleri ile bankalar, sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanmak suretiyle, SGK tarafından belirlenecek işlemlerde, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol etmek ve sigortasız olduğunu tespit ettiği kişileri, SGK’ya bildirmekle yükümlüdürler. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen kamu idareleri ile bankalara 1/10 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Bildirimin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacaktır. Bu durumda uygulanacak idari para cezası asgari ücretin 1/40’ı olacaktır.
Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel kişileri, yapı ruhsatı ve diğer tüm ruhsat veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa bunların verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgileri, verildiği tarihten itibaren 1 ay içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdürler. Bu bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlara yerine getirilmeyen her bir bildirim yükümlülüğü için 1 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Belirtilen tüm bu bildirim yükümlülüklerinin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacaktır. Bu durumda uygulanacak idari para cezası asgari ücretin 1/4’ü olacaktır.
4/1/a bendi kapsamındaki sigortalılara geçici iş göremezlik ödeneği ödemelerinde SGK tarafından işverenlerden istenilen bildirimlerin, hak edilen istirahat süresini takip eden 5 iş günü içinde elektronik ortamda SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir. İstenilen bu bildirimin geç verilmesi halinde, sigortalı başına 1/10 asgari ücret tutarında, hiç yapılmaması halinde ise sigortalı başına 1/2 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
SGK, genel sağlık sigortalılarının bakmakla yükümlü oldukları kişilerin genel sağlık sigortasından yararlanmalarına esas bilgilerinin, sağlayacağı elektronik alt yapı üzerinden girilmesini kamu idarelerinden, işverenlerden ve 4/1/b bendine tabi sigortalılardan isteme yetkisine sahiptir. SGK tarafından belirtilen şartlara uygun olarak genel sağlık sigortalılarının bakmakla yükümlü oldukları kişilere ait bilgi girişlerini süresinde yapmayanlar ile bakmakla yükümlü olunan kişi olmayanlara ait bilgi girişi yapanlara 1/2 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerlerinde kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olan kişilerin sigortalılıkları kendileri tarafından 30 gün üzerinden prim ödemeleri suretiyle sağlanmaktadır. Bu kapsamda bulunan sigortalıları çalıştıranlar ile çalışanların üye olduğu meslek odası, birlik veya benzeri kuruluşlara Kanuna istinaden getirilecek bildirim ve kontrol yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde, yerine getirilmeyen her bir fiil için 1 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
II- İDARİ PARA CEZALARINDA İTİRAZ VE ZAMANAŞIMI
İdari para cezası uygulanması sigortalılığın başlamasına, sigortalılığın sona ermesine, işyerinin bildirilmesine ve aylık prim ve hizmetlerinin bildirilmesine ilişkin belgelerin SGK’ya bildirilmesi yükümlülüğünü ortadan kaldırmamaktadır. Hiçbir şekilde bildirilmemesi halinde ise SGK tarafından resen düzenlenmektedir.
SGK tarafından uygulanan idari para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk etmektedir. Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde yatırılmakta veya aynı süre içinde dilekçe vermek veya bu dilekçeyi taahhütlü olarak göndermek suretiyle işverence ilgili üniteye itiraz edilebilmektedir. İdari para cezasına yapılan itiraz takibi durdurmaktadır. İtirazlar, ünitede kurulu idari para cezası itiraz komisyonunda incelenerek en geç 30 gün içinde karara bağlanmaktadır. SGK tarafından itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilmektedirler. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde, idari para cezası kesinleşmektedir.
İdari para cezalarının, SGK’ya itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilmekte, yani %25’i oranında indirim uygulanmaktadır. Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilememektedir. Ancak, itiraz komisyonu veya mahkeme tarafından SGK lehine karar verilmesi halinde, daha önce tahsil edilmemiş olan dörtte birlik ceza tutarı, hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilmektedir.
SGK’ya yapılan itiraz takibi durdurmakta fakat mahkemeye başvurulması idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmamaktadır. Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenmeyen idari para cezaları, hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilmektedir.
İdari para cezaları 10 yıllık zamanaşımı süresine tabi olup, zamanaşımı süresi, fiilin işlendiği tarihten itibaren başlamaktadır. Ayrıca, idari para cezaları hakkında, sosyal güvenlik yasalarında hüküm bulunmayan hallerde 5326 sayılı Kabahatler Kanunu(5) hükümleri uygulanmaktadır.
SONUÇ
5510 sayılı Kanunun 102.maddesine göre uygulanan idari para cezaları 2012 yılında 6270 sayılı Kanun(6) ile yapılan değişikliklerle birlikte daha adil hale getirilmiş, bildirim yapmayı unutan veya bildirimi geç yapanla art niyetli olarak bu durumu gizleyip kayıtdışına yönelenlere aynı ceza uygulamasına son verilmiştir. İdari para cezalarında bu şekilde bir düzenleme yapılmasının dürüst işverenler için yerinde bir uygulama olduğu düşünülmektedir.
5510 sayılı Kanuna göre uygulanacak idari para cezalarının daha sistematik ve anlaşılır bir hale getirilebilmesi için uygulanacak idari yaptırımlara kanunda ayrı bir bölüm ayrılmasının ve bu yaptırımların usullerinin de burada düzenlenmesinin faydalı olacağı düşünülmektedir.
(1) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(2) SGK Müfettişleri ve Sosyal Güvenlik Denetmenlerini ifade etmektedir.
(3) 29,30,31.07.1964-01.08.1964 tarih ve 11766-11779 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(4) 08.09.1999 tarih ve 23810 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(5) 31.03.2005 tarih ve 25772 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(6) 26.01.2012 tarih ve 28185 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Özer DEMİRDİZEN
Sosyal Güvenlik Denetmeni, Mali Hukuk Bilim Uzmanı
odemirdizen@sgk.gov.tr
http://www.alomaliye.com/2012/ozer-demirdizen-ipc.htm
