YABANCI UYRUKLULARIN SİGORTALILIĞI -(2)YABANCI UYRUKLULARIN SİGORTALILIK İŞLEMLERİ 1 okumak için tıklayınız
Türkiye ile Aralarında Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Olan Ülkelerden Gelenlerin Sigortalama İşlemleri:
Sosyal güvenlik sözleşmelerinde temel kural, çalışılan ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olmaktır.
Bu Konuda İstisna:
İşverenleri tarafından geçici bir süre ile diğer akit ülkeye gönderilenler, uluslararası nakliyat işinde çalışanlar, elçilik, konsolosluk, misyon ve benzeri yerlerde çalışan ve gönderen ülkenin sivil ve askeri personelleri, akit taraflardan birinin bayrağını taşıyan gemilerde veya akit ülkenin limanlarında çalışanlar çalıştıkları ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olmayacaklardır.
Uygulamanın Amacı Mükerrer Sigortalılığı Önlemektir:
Türkiye ile taraf ülkeler arasında imzalanan ikili ya da çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerinde yer alan hükümler uyarınca, yabancı uyruklu kişilerin akit ülkede kurulu kuruluş tarafından belirli bir işin icrası amacıyla geçici olarak Ülkemize gönderilmesi halinde, sigortalının kendi ülkesinde çalışıyormuş gibi iş merkezinin bulunduğu ülkenin mevzuatına tabi tutulması kuralı getirilerek mükerrer sigortalılık önlenmiştir.
Geldiği ülkenin sosyal güvenlik kurumu tarafından, kendi ülkesinin mevzuat hükümlerine göre sosyal güvenliklerinin sağlandığına ilişkin sözleşmelerle belirlenmiş formülerleri SGK ibraz eden kişiler, ilgili ülke ile aramızda imzalanmış olan sosyal güvenlik sözleşmesinde öngörülen süre ve bu süreye ilave edilecek süre kadar sigortalı sayılmayacaklardır. Geldikleri ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olarak kendi çalışmalarından dolayı aylık alanlar dahil geçici görevli olarak Ülkemizde çalışanlar sigortasız sayıldıkları sürelerin bittiği tarihten itibaren 5510 sayılı kanunun 4-1(a) bendi kapsamında sigortalı olacaklardır.
Ancak, ilk görevlendirme süreleri dolduktan sonra işin uzaması durumunda geçici görevin uzatılması talebinin sigortalı veya işverence sözleşmeli ülkenin sigorta kurumuna iletilmesi ve bu kurumun talep etmesi halinde, bu talep SGK’ca sözleşmeler kapsamında değerlendirilerek geçici görevinin uzatılması talebi uygun bulunan kişiler sözleşmede öngörülen uzatma süresince de Türkiye ‘de geçerli olan SS ve GSSK mevzuatından muaf tutulmaya devam edilecektir.
Türkiye ile yabancı ülkeler arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmelerinde geldikleri ülkede sosyal sigortaya tabi olduklarını belgeleyenlerin Türkiye’de ne kadar süre ile sigortalı olmayacakları ekteki tabloda belirtilen süreler dikkate alınarak belirlenecektir.
Örnek 1- Fransa’da sigortalı olarak çalışırken 14.04.2008-14.04.2011 tarihleri arasında Türkiye’ye geçici görevli olarak gönderilen Fransız uyruklu kişi, 14.04.2011 tarihinden itibaren 3 yıl daha uzatma talebinde bulunmuş ve talebi uygun görülmüştür. Ülkemiz ile Fransa arasında sosyal güvenlik sözleşmesine göre uzatma süresi de dahil 6 yıl süreyle geçici görevli olarak çalışma hakkı bulunduğundan bu kişi 14.04.2014 tarihine kadar Kanun kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.
Örnek 2- Avusturya’da sigortalı olarak çalışırken, 01.01.2011-01.01.2013 tarihleri arasında Türkiye’ye geçici görevli olarak gönderilen Avusturya uyruklu kişi 01.01.2013 tarihinden itibaren 7 yıl daha uzatma talebinde bulunmuş ve talebi uygun görülmüştür. Ülkemiz ile Avusturya arasında sosyal güvenlik sözleşmesine göre uzatma süresinde herhangi bir kısıtlama bulunmadığından bu kişi uzatılan sürede de Kanun kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.
Örnek 3- Lüksemburg’da sigortalı olarak çalışırken 15.03.2011-15.03.2012 tarihleri arasında Türkiye’ye geçici görevli olarak gönderilen Lüksemburg uyruklu kişinin 15.03.2012 tarihinden itibaren 1 yıllık uzatma talebi uygun bulunmuştur. Ülkemiz ile Lüksemburg arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmesine göre geldiği ülkenin mevzuatına tabi kalma süresi 12 + 12 = 24 ay ile sınırlandırıldığından bu kişi 15.03.2013 tarihine kadar uzatılan sürede de 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.
SÖZLEŞMELERE GÖRE GEÇİCİ GÖREV UYGULAMALARI | |||
Sıra | Sözleşmeli Ülke | Geçici Görev Süresi | Uzatılabilecek Süre |
1 | İngiltere | Geçici görevle bulunduğu sürece kayıtlı olduğu ülke mevzuatı uygulanır. | |
2 | F.Almanya | 5 yıl | 3 Yıl |
3 | Hollanda | 24 ay | Mutabık kalınan süre kadar |
4 | Belçika | 24 ay | Mutabık kalınan süre kadar (Uygulamada 60 ay ile sınırlı) |
5 | Avusturya | 24 ay | Mutabık kalınan süre kadar |
6 | İsviçre | 24 ay | Mutabık kalınan süre kadar |
7 | Fransa | 3 yıl | Mutabık kalınan süre kadar (Uygulamada 6 yıl ile sınırlı) |
8 | Danimarka | 12 ay | İşin bitimine kadar (mutabakat koşuluyla) |
9 | İsveç | 12 ay | 12 ay |
10 | Norveç | 12 ay | Mutabık kalınan süre kadar |
11 | Libya | 01.09.1985 tarihinden sonra daimi geçici işçi uygulaması vardır | |
12 | KKTC | 24 ay | Mutabık kalınan süre kadar |
13 | Makedonya | 24 ay | 60 aya kadar uzatılabilir |
14 | Azerbaycan | 24 ay | 60 aya kadar uzatılabilir |
15 | Romanya | 24 ay | 60 aya kadar uzatılabilir |
16 | Gürcistan | 24 ay | 60 aya kadar uzatılabilir |
17 | Bosna-Hersek | 24 ay | 60 aya kadar uzatılabilir |
18 | Kanada | 24 ay | 60 aya kadar uzatılabilir |
19 | Kebek | 60 ay | Mutabık kalınan süre kadar |
20 | Çek Cumhuriyeti | 24 ay | Mutabık kalınan süre kadar |
21 | Arnavutluk | 24 ay | 60 aya kadar uzatılabilir |
22 | Lüksemburg | 12 ay | 12 ay |
23 | İtalya | 12 ay | Mutabık kalınan süre kadar |
24 | Portekiz | 12 ay | Mutabık kalınan süre kadar |
25 | İspanya | 12 ay | Mutabık kalınan süre kadar |
Türkiye’de Elçilik, Konsolosluk, Misyon ve Benzeri Yerlerde Çalışanların Sigortalılıklar:
Muafiyet:
Devletler hukuku ve Viyana Sözleşmeleri hükümlerine göre elçilik, konsolosluk, misyon ve benzeri yerlerde çalışanların diplomatik masuniyetlerinin olması nedeniyle bu işyerlerinde çalışanların bildirimleri SGK’na yapılmadığı sürece Ülkemiz mevzuatı bu işyerlerine uygulanamamaktadır.
Talep Halinde Mevzuata Tabi Olma:
Bu işyerlerinde çalıştırılanlardan gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortalılıklarını belgeleyemeyenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken buralarda çalıştırılan Türk vatandaşlarından ilgili işverenler tarafından SGK’na bildirimleri yapılanlar Ülkemiz mevzuatına tabi tutulmuşlardır.
2008 yılı Ekim ayı başına kadar 506 sayılı Kanunun mülga 86. maddesine göre topluluk sigortası yoluyla sağlanmıştır.
5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihinden itibaren de bu işyerlerinde çalışanlar 4-1(a) bendi kapsamına alınmışlardır.
Mülga sosyal güvenlik kanunları ile 5510 sayılı Kanunun geçici 2. maddesine göre yaşlılık aylığı bağlananlardan elçilik, konsolosluk, misyon ve benzeri yerlerde çalışmaya devam edenlerden sosyal güvenlik destek primi kesilecektir.
Bu Düzenlemede En Çok Dikkat Edilecek Bölüm:
Yabancı Ülkelerden Proje Kapsamında Çalışmaya Gelen Yabancı İşçiler ve Türkiye’de Kendi adına ,Hesabına Bağımsız Çalışanların Yurtdışında İkamet ederek o Ülkenin Sosyal Güvenlik Mevzuatına Tabi Olanlar :
Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olanlar,sigortalı sayılmazlar(Kanun da yapılan tanımlama)
Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir iş için en fazla üç ay süreyle gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar,sigortalı sayılmazlar.(Yönetmelikte yapılan 02.03.2011 tarihli yönetmelik değişikliği)
Burada kanunun önüne yönetmelik ile geçilmiştir.Torba yasada bu konuda herhangi bir düzenleme yapılmadan sadece yönetmelikte yapılan düzenleme ile üç aylık bir süre kadar sigortalı sayılmama tanınmıştır.
Kısacana yönetmelik bu hüküm değişikliği ile kanun’un hükümlerini hiçe sayarak Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir iş için en fazla üç ay süreyle gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler sigortalı sayılmayacaktır.Üç aylık süre aştığında işverenler sigortalı yapmaları gerekecektir.Bu ayrıma dikkat edilmemesi durumunda denetim halinde yakalanırlarsa sigortasız işçi çalıştırma hükümleri uygulanacaktır. (Kanun'a göre SSİY 'de düzenlemeye gidilmemiştir.)
Vedat İLKİ
vedat.uzman@gmail.com
