Vergi yoklama memurlarının arama yetkisi var mıdır?
Vergi Usul Kanunu’nun 127-133. maddelerinde yoklama ile ilgili yasal düzenlemeler yer almaktadır. Söz konusu yasal düzenlemelere göre, yoklamadan maksat, “Mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddî olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etmektir.” (VUK md. 127). Yoklama neticeleri tutanak mahiyetinde “yoklama fişine” geçirilir (VUK md. 131). Yoklama memurları yoklama başlamadan önce Yoklama Yekti Belgesini göstermek zorundadır.
YOKLAMA MEMURLARININ YETKİLERİ
Gerek yoklamaya başlanmadan önce, gerekse yoklama esnasında veya yoklamadan sonra karşılaşılması muhtemel veya karşılaşılan herhangi bir engelleme, zorluk çıkarma ve benzeri gibi durumlar sebebiyle, emniyeti sağlayıcı bir tedbir alınmasına ihtiyaç duyulması halinde kolluk kuvvetlerinden yardım istenebilir.
Yoklama görevini icra etmek isteyen kamu görevlisine karşı, görevini yapmasını engellemek amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 265. maddesi uyarınca altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacaktır.
YOKLAMADA NELER TESPİT EDİLİR?
Yasa’ya göre yoklamaya yetkili memurlar, mükellefe ait iş yerlerinde önceden haber vermeksizin;
● Günlük hâsılatı tespit etmek,
● Ödeme kaydedici cihaz kullanmak mecburiyetinde olanların bu mecburiyete uyup uymadıklarını, bu cihazları belli edilmiş esaslara göre kullanıp kullanmadıklarını ve günlük hâsılatı tespit etmek,
● Günü gününe kayıt yapılması zorunlu defterlerin iş yerlerinde bulundurulup bulundurulmadığını, tasdikli olup olmadığını, usulüne göre kayıt yapılıp yapılmadığını, vergi kanunları uyarınca düzenlenmesi icap eden belgelerin usulüne göre düzenlenip düzenlenmediği ile kullanılıp kullanılmadığını,
● Faturasız mal bulunup bulunmadığını, levha asma veya kullanma mecburiyetine uyulup uyulmadığını tespit etmek,
● Kanunî defter ve belgeler dışında kalan ve vergi kaybının bulunduğuna emare teşkil eden defter, belge ve delillerin tespit edilmesi halinde bunları almak,
● Nakil vasıtalarını durdurmak ve taşıtta bulundurulması icap eden yolcu listesi, fatura veya sevk irsaliyesi, yolcu bileti ile taşıma irsaliyelerinin muhtevası ile taşınan yolcu ve malların miktar ve mahiyetlerini ölçmek, tartmak, saymak suretiyle tespit etmek,
● Taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halinde bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak
yetkisine haizdirler
YOKLAMA MEMURLARI SİGORTALILIK TESPİTİ YAPABİLİR Mİ?
19 .03.2011 Tarihli 27879 Sayılı Resmi Gazete yayınlanan 2011/3 Başbakanlık Genelgesi ile bütün Kamu İdareleri Denetim Elemanlarına, kendi mevzuatları gereğince yapacakları inceleme, araştırma, denetim ve soruşturmalarda işyerlerinde çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna kayıtlı olup olmadıkları ile kayıtlı olanların gerçek ücretleri üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimlerinin yapılıp yapılmadığı hususlarında denetim yetkisi tanınmış ve bu konuda kamu idarelerinin denetim elemanlarına yükümlülük getirilmiştir. Bu kapsamda vergi yoklama memurlarının çalışanlarla ilgili sigorta ve ücret tespiti yapma yetkileri bulunmaktadır.
YOKLAMA VERGİ İNCELEMESİYLE KARIŞTIRILMAMALDIR
Vergi İncelemesi; Vergi Usul Kanunu’nun 134’üncü maddesinde, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak olduğu belirtilmiştir. Buna göre bu işlem, mükellefin ödediği verginin defter, hesap, kayıt ve belgeler ile gerekli olduğunda yapılacak fiili envanter ve araştırmalardan elde edilecek bulguların uygunluğunun incelenmesi ve doğruluğunun saptanmasıdır.
Yapılan yoklamalarda bazı vergi inceleme elemanlarının “yoklama” adı altında işlem yaparken aslında “arama” yapma hatasına düşmektedirler. Bu kapsamda bazı yoklama memurlarının mükellefe ait iş yerindeki masa üstü evraklara el koydukları, tüm çekmece ve dolaplarda arama yaptıkları ve bu kapsamda bazı belgelere el koydukları, bilgisayar kayıtlarından kopya aldıkları ve daha sonra el konulan söz konusu belgelere göre inceleme raporu yazdıkları görülmüştür.
YOKLAMA ADI ALTINDA İŞYERİNDE ARAMA YAPMAK MÜMKÜNMÜDÜR?
Yoklama adı altında VUK’un 127/c maddesine dayanılarak mükellefe ait işyerinde bulunan masa, banko, dolap veya kapalı mekanlarında veya bilgisayarlarında bulunan defter, belge ve bilgilere el konulmasının, VUK’un 142. maddesinde belirtilen “Arama” anlamına geldiği, mükellef nezdinde arama yapılabilmesi için yetkili Sulh Yargıçlığı’ndan usulüne göre alınmış bir arama kararına ihtiyaç vardır.
Aramalı incelemedeki süreç normal vergi incelemesinden farklıdır. İhbar veya yapılan incelemeler dolayısıyla, bir mükellefin vergi kaçırdığına ilişkin deliller varsa, bu mükellef veya kaçakçılıkla ilgisi görülen diğer şahıslar üzerinde, sulh yargıcından alınan gerekçeli bir arama kararı ile arama yapılabilir.
Arama, vergi incelemesine yetkili olanlar tarafından gündüz ve çalışma saatleri içinde yapılır. Ancak, gündüz ve çalışma saatlerinde başlamış bir aramanın tutanaklarının düzenlenmesine, aramada el konulan ve incelemede yararlı olacağı düşünülen defter, belge ve eşyanın güvenliklerinin sağlanmasına ilişkin iş ve işlemlere gece de devam edilebilir.
ARAMA YAPILMASI ANAYASA’YA AYKIRIDIR
İnsan hakları, haberleşme özgürlüğü, işyeri ve kont dokunulmazlığının Anayasal güvence altına alındığı hukuk devletinde geçerli bir mahkeme kararı olmadan mükellefe ait iş yerinden (mükellefin rızası hilafına) evrak, belge ve bilgi alınmasının hukuk devleti ile bağdaşmaz.
Bir mükellefe ait işyerinde bulunan masa, banko, dolap veya kapalı mekanlarında veya bilgisayarlarında bulunan defter, belge ve bilgilerin alınması olayı Anayasa’da güvence altına alınan “özel hayatın gizliliği, konut dokunulmazlığı ve haberleşme hürriyetinin ihlali” anlamına gelmektedir. Ayrıca Anayasa’nın 20, 21 ve 22. maddelerinde bu hak ve özgürlüklerin hangi hallerde ve şartlarda ihlal edilebileceği de hüküm altına alınmış bulunmaktadır. Anayasa’ya göre bu tür hak ve özgürlükler ancak milli güvenlik, kamu düzeni, genel sağlık vb. hallerle bağlı olmak üzere usulüne göre verilmiş hâkim kararına istinaden ihlal edilebilmektedir.
MÜKELLEF HAKLARI
Maliye Bakanlığı 5345 sayılı Yasa ile Gelir İdaresinde yeni bir yapılanmaya gitmiş ve Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğüne bağlı olarak Mükellef Hakları ve İletişim Müdürlüğü kurulmuştur.
Mükelleflerin yasalardan doğan haklarının yanında, vatandaşlıktan, mükellefiyetten ve insan haklarından doğan doğal hak ve özgürlükleri vardır. Konuyla ilgili bazı mükellef hakları aşağıdadır;
Dava Açma Hakkı: İdari eylemlerin tamamı yargı denetimine açıktır. Vatandaşlarımızın bu hakkı Anayasamızın 125. maddesi ile güvence altına alınmıştır. Yapılan işlemin hatalı ya da yasalara uygun olmadığını düşünen mükellefler 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununda belirtilen usul ve süreler içerisinde bu işlemlere karşı dava açabilirler.
Temsil Hakkı : Vergi ile ilgili işlemler mükellefler tarafından takip edilebileceği gibi, vekil ya da temsilci veya 3568 sayılı Yasada sayılı meslek mensupları tarafından da yapılabilmektedir.
TUTANAĞIN İMZALANMASI
Tespit işleminden sonra tarih atılır, daha sonra tutanağa yazılan hususlar okunur, isterse mükellefe de okutturularak hem yoklama elemanı tarafından, hem de mükellef tarafından imzalanır. Mükellefin bulunmadığı zamanlarda, mükellefin yetkilisi tarafından da imzalanabilir.
Nezdinde yoklama yapılan veya yetkili adamı bulunamaz veya imzadan çekinirse durum tutanağa yazılır, tutanak polis, jandarma, muhtar veya ihtiyar meclisi üyelerinden birine imzalattırılır.
Yapılan tespitlere karşı çekinceleri olanlar, tutanağı imzalamama yerine; ihtirazi kayıt düşerek imza atmalı, bu çekincelerin tutanağa geçirilmesini talep etmelidir. Bu şekilde, varsa hatalı işlemler yargıya gitmeden düzeltme konusu yapılabilir.
DEĞERLENDİRME SONUÇ
Vergi yoklama memurları, mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddî olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etmek amacıyla herhangi bir zamanda, günlük hasılatı tespit etmek, yazarkasa yükümlülüklerinin yerine getirilip getirilmediği, faturasız mal bulundurulup bulundurulmadığını tespit amacıyla işyerlerinde yoklama yapabilirler.
Mükellefler, tespit için yoklamaya gelen memurlara öncelikle kimlik sormalı, işin akışını bozmayacak şekilde görevli memura gerekli kolaylığı sağlamalı ve mukavemet göstermemelidir. Yoklama memurunun hiçbir şekilde arama yetkisinin olmadığı unutulmamalıdır. Yoklama sırasında mükellef Mali Müşavirinden gerekli bilgi desteğini almalı gerekirse yoklama tutanağını Mali Müşavir gözetiminde imzalamalıdır. Yoklama tutanağı ile ilgili çekinceler ve sonradan yapılacak itirazlar söz konusu olacaksa ihtirazi kayıt şerhi düşülerek yoklama tutanağı imzalanmalıdır.
Yoklama memurlarının yoklama esnasında mükellefe ait iş yerindeki kapalı çekmece ve dolaplardaki evraklara el koyma, bilgisayar kayıtlarını inceleme ve kopyalama, kapsamlı inceleme yetkisini bulunmamaktadır. Usulsüz yapılan yoklama işlemleri mükellef tarafından dava konusu yapılabilmektedir.
Fatih ÇOLAK
S.M. Mali Müşavir
fatih@fatihcolak.net
KAYNAK : http://www.muhasebebilgisi.com/vergi/vergi-yoklama-memurlarinin-arama-yetkisi-var-midir/
