Vergide uzlaşma müessesesi (3)
Önceki haftalarda yayınlanan iki yazımda uzlaşma türlerinden ve indirim hükümlerinden bahsetmiş ve son yazımda “Vergide Uzlaşma Müessesesi” hakkında genel bir değerlendirme yapacağımı ifade etmiştim.
Uzlaşma Müessesesinin Kendi İçindeki Çelişkileri
1- Özel Usulsüzlük ve Usulsüzlük cezaları tarhiyat öncesi uzlaşmaya konu edilebildiği halde tarhiyat sonrası uzlaşmaya konu edilememektedir.
2- Muhteviyatı itibari ile yanıltıcı belge düzenlemekten veya kullanmaktan dolayı önerilen vergi ve cezalar uzlaşmaya konu olmazken, hiç belge düzenlememekten veya kullanmamaktan dolayı bulunan matrah farkları için önerilen vergi ve cezalar uzlaşmaya konu edilebilmekte.
Örnek. A şirketinin 10 adet masayı 1.000 TL’ye satmış olduğunu ama faturasını adet veya birim fiyatını düşük göstererek 400 TL toplam tutarlı olarak düzenlediğini varsayalım.
Vergi inceleme raporu ile de bu durumun tespit edilmiş olsun.
Bu durumda gerçek satış bedeli ile düzenlenen belge arasındaki fark 600 TL olup vergi kaybı, 600 TL’lik matrah farkına bağlı olarak doğan vergilerdir. Bu vergiler için uzlaşma talep edilememektedir.
Eğer hiç belge düzenlenmeseydi matrah farkı 1.000 TL olacaktı ve buna bağlı olarak önerilen vergiler uzlaşmaya konu edilebilecekti.
Olamaz böyle şey diyebilirsiniz. Evet, ama öyle ve dahası var.
Eksik belge düzenleyene vergi ziyaı cezası 3 kat uygulanacak. Vergi suç raporu yazılacak. Yani Ağır cezada yargılanmayı gerektirecek bir durum. İçeriği itibari ile yanıltıcı belge düzenlendiğinden sakıncalı mükellefler listesine girme ihtimali var. Sabıka kaydı gibi bir şey.
Bu saydığım 3 unsur hiç belge düzenlemeyene uygulanmayacak. Yani hiç belge düzenlemeyene vergi ziyaı cezası bir kat uygulanacak, Vergi suç raporu yazılmayacak, uzlaşma müessesesinden yararlanabilecek.
3- Vergilerde uzlaşmada objektif ölçütler yok. Yani vergi aslı ve cezalarında yapılacak indirimlerde ne oranda indirim uygulanacağına ilişkin önceden belirlenmiş ölçütler yok. Bu durum, konuya taraf olanların zihinlerinde soru işaretleri bırakmaktadır.
Konu ile ilgili olarak daha önceki iki yazımda, vergi incelemesi sonucu vergi aslı ve vergi cezası olarak kesilen tutarların hepsi alınabiliyor mu veya bunların akibeti ne oluyor diye sormuş ve bu sorunun cevabını genel bir değerlendirme yazısı olacak son yazımda anlatmaya çalışacağımı ifade etmiştim.
Yukarıdaki tablo aslında yoruma yer bırakmayacak kadar açık. Ama yine de birkaç orana bakalım.
Uzlaşılan Dosya Sayısı/Başvurulan Dosya Sayısı
118.409/129.824= % 91
Uzlaşılan Vergi/Uzlaşmaya Konu Olan Vergi
305.952.747/1.666.110.522= % 18
Uzlaşma Sonucu Ceza/Uzlaşmaya Konu Olan Ceza
24.376.656/1.587.255.117= % 0,15
Görüldüğü gibi talep edilen uzlaşmalarda yüzde 91 uzlaşılmış.
Uzlaşma sonucunda, vergi asıllarından yüzde 82, cezalarda ise yüzde 98,5 indirim yapılmış. Başka bir anlatımla vergi aslı ve cezası topluca dikkate alındığında uzlaşma sonucu hesaplanan tutarlar, uzlaşma talep edilen tutarların yüzde onudur. Yani yüzde 90 indirim uygulanmıştır.
Gelir İdaresi dışında diğer devlet kurumlarının kesmiş olduğu hiçbir cezada böyle bir uzlaşma, böyle bir indirim var mı bilmiyorum. Zabıtanın (küçümsemek anlamında söylemiyorum) kestiği ceza da bile indirim olmuyor
Devletin yıllarca uğraşarak eğittiği vergi müfettişlerinin veya diğer denetime yetkili olanların günlerce, aylarca uğraşarak özverili çalışmaları sonucu yazmış oldukları denetim raporlarında önerdikleri vergi ve cezaların uzlaşma müessesesi sonucu devede kulak hesabı tutarlara indirilmesini kabul etmek mümkün değil.
Genel değerlendirme
Vergi incelemesi sonucu önerilen vergi asıl ve cazalarında uzlaşma mekanizması, mükellefe yargı yoluna başvurmadan idare ile anlaşabilmesini sağlaması bakımından oldukça yerinde ve gerekli bir müessese.
Ancak uzlaşma esnasında yapılacak indirim tutarları hakkında objektif ölçütler olmalı.
Yukarıda zikrettiğim oranlar;
Hem inceleme raporu düzenleyen vergi incelemeye yetkili olanların,
Hem uzlaşmada görev alanların,
Hem de vergi kaçırmadan işini yapan vergi mükelleflerinin kafasını karıştırdığı kanaatindeyim.
Geçtiğimiz ay sonu uzlaşma ile ilgili yeni bir yönetmelik yayınlandı ama bu yönetmeliğin içeriği usulle ilgili.
Umarım, yukarıda izah etmeye çalıştığım çarpık yapıyı yok edecek, işin esası ile ilgili bir düzenleme de yapılır.
Yakup Kayıhan ( yakupkayihan@gmail.com )
