Kullanılmamış (Boş) Faturaların Kaybedilmesi Halinde Ne Yapılması Gerekir?
Mevcut Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu’nun mükelleflere yüklediği önemli yükümlülüklerden biri de, işletmelerinin mali durumunu, üçüncü kişilerle ticari ilişkilerini ve vergi ile ilgili hesaplarını tespit etmek amacıyla ilgili kanunlarda belirtilen defterleri tutmak ve bu defterler ile defterlerdeki kayıtları tesvik eden belgeleri saklamaktır.
Mükellefler tutulan defterleri ve düzenlenen belgeleri, takip eden takvim yılından başlayarak VUK’a göre beş yıl ,TTK’ya göre ise on yıl süre ile muhafaza etmek zorundadırlar.
Yürürlükteki TTK’ ya göre “bu defter ve belgeler yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde zıyaa uğrarsa tacir zıyaı öğrendiği tarihten itibaren onbeş gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden kendisine bir belge verilmesini isteyebilir.”
Uygulamada sık sık karşılaşılan bir durum olmasına rağmen kullanılmamış (boş) faturaların yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet, hırsızlık veya herhangi bir sebeple zıyaa uğrarsa izlenecek yol hususunda ne TTK’da (eski ve yeni) ne de VUK ’ta herhangi düzenleme yoktur.Kötü niyetli üçüncü şahısların elinde, kaybolmuş veya çalınmış boş faturalar işletmeler için saatli bomba niteliğindedir.Bu boş faturalar sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge ticareti yapan şahıslar tarafından kullanılabilmektedir.Bu faturalar çeşitli işletmelere bedel karşılığında satılmakta o işletmelerde bu faturaları kayıtları altına almaktadır. İncelemeler sırasında bu faturaya rastlayan inceleme elemanı, faturayı düzenlemiş görünen işletmeye dönmekte onun kayıtlarında bu faturaların yer alıp almadığını tespit etmekte, bu faturaların hasılata intikal ettirilmediği doğrultusunda raporlar yazabilmektedir. Mükellefin boş faturaları kaybettiğinde yaptığı veya yapmadığı işlemlere göre işletmenin sahte belge ticareti yaptığına veya belge ibraz etmediğine dair raporlar yazılabilmektedir. Sadece boş faturalarınızı kaybetmekle, işletmenizin faaliyetleriyle doğrudan ilgisi bulunmayan vergi ve cezaları ödemekle kalmanın yanında, ticari hayatınıza şekil veren “ticari itibarınızı” kaybetme riski ile de karşı karşıya kalabilirsiniz. Danıştay Dokuzuncu Dairesi’nce verilmiş bir karar’da, “Yükümlü tarafından inceleme elemanınca verilen ifadede, fatura cildinin kullanılmak üzere şoföre verildiği, kaybolması nedeniyle ibraz edilemediği belirtilmiş ise de, bu husus somut belgelerle kanıtlanamamıştır.” İbaresine yer verilerek mükellef hakkında kaçakçılık suçundan işlem yapılmasına karar verilmiştir. Üzülerek belirtmek isteriz ki, çoğu işletme sahibi ve yöneticisi bu vahim tablonun farkında değildir.
Faturaların kaybolması noktasında en önemli husus, Belgesi kaybolan mükellef, söz konusu belgelerin kullanılması halinde, ancak ve ancak bu belgelerin kendi firması tarafından düzenlenmediğini ispat etmesi durumunda herhangi bir vergisel ceza ile muhatap olmaz. Ancak bu durumu ispatlayamazsa vergi tarhiyatıyla karşı karşıya kalabilir. Bu ispatı teminen ,boş faturaların kayıp edilmesi durumunda öncelikle işletme içerisinde yetkililerce tutanak tanzim edilmelidir.Kaybolan veya çalınan faturaların seri ve sıra numaraları detaylı olarak tutanakta belirtilmelidir. Durum ulusal veya yerel bir gazete de ilan edilmelidir. Her ne kadar Yargıtay 11. Hukuk dairesinin, boş faturaların TTK’ da belirtilen tacirin “saklamakla yükümlü olduğu defterler ve belgeler” arasında sayılmadığı gerekçesiyle, zayi belgesi istenemez kararı olsada, bağlı bulunan ticaret mahkemesinden 15 gün içinde “zayi belgesi” talep edilmelidir. Bu başvuru bize göre TTK’nın ( eski ve yeni) “Her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerekir.” hükmünün getirdiği bir zarurettir. Tacir bu talep ile hüsnüniyetini ortaya koymaktadır. İleride karşılaşılabilecek olumsuz durumlarda tacirin en önemli savunma dayanağı göstermiş olduğu bu hüsnüniyet olacaktır. Eğer zayi belgesi verilirse tutanak, gazete ilanı ve zayi belgesi bir dilekçe ekinde bağlı bulunan vergi dairesine bildirilmelidir. Eğer mahkeme zayi belgesi talebini yukarıda belirttiğimiz gerekçe ile geri çevirirse dilekçe ekine bu red kararı alınarak yine tutanak ve gazete ilanı ile birlikte bağlı bulunulan vergi dairesine bildirimde bulunulmalıdır. Vergi dairesine verilecek dilekçenin ekinde kaybolan faturadan ön- ceki ve sonraki faturaların fotokopileri ile bu faturalara ilişkin yevmiye kayıtlarını almanın da faydası vardır. Yukarıda belirttiğimiz durumlar boş faturaların kaybolması durumu ile ilgilidir.Boş faturaların çalınması durumunda ise yukarıda belirttiğimiz işlemlerin yanında öncelikle savcılığa başvurulması gerektiği tabiidir.
Görüleceği üzere kullanılmamış faturaların kaybolması durumunda ne yapılacağı konusunda mevzuat anlamında boşluk yer almaktadır.Yeni TTK’da da bu duruma ilişkin herhangi bir düzenleme yer almamaktadır.Yukarıda belirttiğimiz yolu izleyerek boş faturaların kaybedilmesi durumunda karşılaşılacak risklerin minimuma indirileceği kanaatindeyiz.
İsmail Hakan Hamurcu
E.Vergi Denetmeni
hhamurcu@exengaz.com.tr
http://www.muhasebevergi.com/makale.aspx?id=266
