GÜNLÜK ÜCRETLE ÇALIŞAN İŞÇİLERE 31 ÇEKEN AYLARDA 30 GÜNLÜK ÜCRET ÖDENEBİLİR Mİ?
1-Giriş:
Günlük veya saat ücret sistemi ile çalışan işçilerin ücretleri, bazı işyerlerinde 31 çeken aylarda 31 günlük ücret tutarında ödenirken, bazı işyerlerinde ise 30 günlük ücret tutarında ödenmekte. Günlük ücretle çalışan işçilere 31 çeken aylarda, 31 gün üzerinden ücret ödenmesi yönünde çalışma hayatında bir anlayış ve uygulama birliği bulunmadığı gibi, Denetim elamanları arasında da farklı algılama ve yaklaşımlar süregeldiğinden, denetimlerde bu husus pek incelenmemektedir. Bu makalede, Günlük ve saatlik ücretle çalışan işçilere 31 çeken aylarda neden 31 günlük ücretin ödenmesinin gerektiği konusu açıklanmaya çalışılacaktır.
.
II- GÜNLÜK ÜCRETLE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN 31 ÇEKEN AYLARIN ÜCRETİ
.
A- CARİ KANUNİ GÜNLÜK ASGARİ ÜCRETLE ÇALIŞANLARIN ÜCRETİ
.
.4857 sayılı İş Kanunu’nun 39. maddesine dayanılarak çıkarılan[1] Asgari Ücret Yönetmeliği’nin 4. maddesinin ‘d’ fıkrasında Asgari Ücretin tanımı: “İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiatları üzerinden asgari ücret düzeyde karşılamaya yetecek ücrettir.” şeklinde tanımlanmakta, Aynı Yönetmeliğin ücretin belirlenmesi başlığını taşıyan 6. maddesinde de; “Komisyon, asgari ücreti bütün işkollarını kapsayacak şekilde belirler. Ücretin bir günlük olarak belirlenmesi esastır. Aylık, haftalık, saat başına, parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen durumlarda gerekli ayarlamalar buna göre yapılır.” dendiğinden, asgari ücret tespit komisyonunca asgari ücret günlük olarak tespit edilmektedir. Asgari ücret tespit komisyonu 2010 yılı için vermiş olduğu son asgari ücret tespiti Kararı’nda bu kurala uyarak[2] aynen; “22.05.2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 39. maddesi gereğince, iş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanun’un kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin asgari ücretini tespit etmekle görevli Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 10.12.2009 tarihinde başladığı çalışmalarını 29.12.2009 tarihine kadar sürdürmüş ve yaptığı üç toplantı sonucunda;
.
1) Toplantılara Türk-İş temsilcileri katılmamıştır.
2) Milli seviyede tek asgari ücret tespitine,
3) 16 yaşını doldurmuş işçilerin bir günlük normal çalışma karşılığı asgari ücretlerinin; 01.01.2010-30.06.2010 tarihleri arasında 24.30 (yirmidört otuz) Türk Lirası olarak, 01.07.2010-31.12.2010 tarihleri arasında ise 25.35 (yirmibeş otuzbeş) Türk Lirası olarak tespitine,
4) 16 yaşını doldurmamış işçilerin bir günlük normal çalışma karşılığı asgari ücretlerinin; 01.01.2010-30.06.2010 tarihleri arasında 20.70 (yirmi yetmiş) Türk Lirası olarak, 01.07.2010-31.12.2010 tarihleri arasında ise 21.60 (yirmibir altmış) Türk Lirası olarak tespitine
toplantıya katılanların oybirliğiyle karar verilmiştir.
.
” şeklinde günlük asgari ücreti karara bağlayarak, kanuni günlük asgari ücreti 01.7.2010-31.12.2010 devresinde geçerli olmak üzere 16 yaşını doldurmuş işçiler için günlük 25,35.TL brüt, 16 yaşını doldurmamış işçiler için 21,60.TL brüt günlük tespit ederek yürürlüğü koymuştur.
.
Asgari günlük ücretle çalışan işçi, yukarda asgari ücret tanımında yer alan gıda, konut, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını karşılayabilmesi tüm çalışma günlerine ilişkin ücretini eksiksiz olarak alması ile mümkün olmaktadır. İşçinin belirtilen zorunlu ihtiyaçlarını, 30 çeken aylarda 30 günlük asgari ücretle, 31 çeken aylarda 31 günlük asgari ücretle karşılama durumunda olması nedeniyle İşçi 31. günde işyerinde çalışmasını sürdürmekte ve 31.günde ne çalışması nede, belirtilen ihtiyaçları askıya alınmamaktadır. 31 çeken aylarda, işçi çalışılmış gibi sayılan günler(hafta ve genel tatil günleri) ve fiili çalışma günleri dikkate alındığında 31 gün (aktif ve pasif) çalışmaktadır. Bu nedenle 31 çeken ayların ücretinin 31 günlük asgari ücret seviyesi üzerinden ödenmesi, kanuni bir işveren yükümlüğüdür. Bir takvim yılının gerçekte 360 gün değil de, 365 gün olduğu dikkate alındığında işçiye 365x25,35=9252,75.TL brüt ücret bir yıllık süre için ödenmiş olacak, 5510 sayılı Kanun’un uygulamasında olduğu gibi yılın 360 gün olduğu kabul edilerek, 360 günlük (360x25.35= 9126 TL) brüt ücret ödendiğinde, her yıl için 5x25,35=126,75 TL brüt, asgari ücret eksik ödemiş olur ki; Bu uygulama yukarıdaki asgari ücret tanımına ve Asgari ücret tespit komisyonu kararlarına, aykırı bir biçimde, her yıl 5 günlük işçi emeğinin karşılığı olan ücretinin haksız ve mesnetsiz olarak kesilmiş olunacaktır.
Uygulamada bazı işverenlerin, 31 çeken aylarda, ödenmekte olan normal günlük ücretin 31 katını, 30’a bölerek, günlük ücret tespiti yapıldıktan sonra 30 günlük ücret ve prim kazanç bildirimi ve ödemesi yapacak şekilde ücret tahakkuk programını değiştirmeden kullandıkları, böylece 31 çeken aylarda, 31 günlük ücretin altında bir ödemenin yapılmamış olduğu görülmektedir. Örn. 25,35X31=785,85:30=26.185 günlük ücret, 26.185 x30=785,85 Prime esas aylık Kazanç ve ödenecek brüt ücret.
.
B- GÜNLÜK ÜCRETLERİ ASGARİ ÜCRETİN ÜZERİNDE TESPİT EDİLEN İŞÇİLERİN ÜCRETLERİ
İşçilerin ücreti Ferdi İş sözleşmesinde günlük olarak ve asgari ücretin üzerinde tespit edilmişse, ferdi iş sözleşmesinin hükmü olarak, işçinin aylık ücret istihkakının hesaplaması ve ödenmesi sırasında, yukarıdaki esaslara göre, ilgili takvim yılındaki işçinin çalıştığı fiili günlerin ve çalışılmış gibi sayılan hafta ve genel tatil günlerinin puantaj bilgilerine göre toplanarak hesaplama yapılması, 30 çeken aylarda, 30 günlük ücretin, 31 çeken aylarda 31 günlük ücretinin ödenmesi gerekmektedir. İşçilerin aylık sigorta primlerinin 30 gün üzerinden ödendiği gerekçesiyle, 31 çeken ayların ücretinin günlük ücret sistemi ile çalışan işçilere 30 günlük ücret ödenmesi halinde, iş sözleşmesinin ücretle ilgili hükmü işveren tarafından uygulanmamış olacaktır.
.
5510 sayılı Kanun’da 31 çeken aylarda, 31 günlük kazanç bildiriminin yapılamayacağı anlamına gelecek bir hüküm bulunmamaktadır. 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesinin 1. fıkrasında, “Bu kanun gereğince alınacak prim ve ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı asgari ücretin otuzda da biri, üst sınırı ise, günlük kazanç alt sınırın 6,5 katıdır.” hükmüne yer vererek, aylık bildirilecek prime esas kazanç miktarının cari kanuni asgari ücretin 6,5 katına kadar gösterilmesine imkan vermektedir. Otuz çeken ay içerisinde l günlük genel tatil gününün rastlaması ve işçinin bu genel tatil gününde çalıştığı taktirde, günlük, saatlik, haftalık ücret sistemi ile çalışan işçiye o ay için 30 günlük sigorta pirimi ödenirken, 30 günlük sigorta primine esas kazancı bildirimi 31 günlük ücreti tutarında olmakta ve işçiye 31 günlük ücret ödenmektedir. 31 çeken ayların ücreti ve sigorta primi de aynı şekilde ödenmesinde bir zorluk olmayacaktır.
.
III- GÜNLÜK ÜCRETLE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN 28-29 ÇEKEN ŞUBAT AYI ÜCRETİ
İşçilere ödenecek günlük ücret ister asgari ücret seviyesinde, ister asgari ücretin üzerinde tespit edilsin, 28 veya 29 çeken şubat ayının ücretinin, çalışılan fiili günler ve çalışılmış gibi sayılan hafta ve genel tatil günleri dikkate alınarak, şubat ayındaki gün sayısına göre, 28 veya 29 günlük ücret tutarında ödenmesi mümkün iken; Bildirilecek aylık prim gün sayısının ve aylık prim kazanç miktarının 30 günlük asgari ücret tutarında olması kanuni bir zorunluluktur. Bu durumda, 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesinin 3. fıkrasındaki: “İkinci fıkraya göre sigortalının kazancı alt sınırın altında ise, bu kazanç ile alt sınır arasındaki farka ait sigorta primleri ile ücretsiz çalışan sigortalılara ait sigorta primlerinin tümünü işveren öder.” hükmü gereğince, işçinin 28-29 günlük ücret istihkakı ile 30 günlük asgari ücret tutarı arasındaki ücrete ilişkin işçi ve işveren sigorta primlerinin işveren tarafından ödenmesi gerekecektir.
.
IV- AYLIKLI(MAKTU) ÜCRETLE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN 31 ÇEKEN AYLARA İLİŞKİN ÜCRETİ
İşçilerle yapılmış olan Maktu aylıklı Ferdi İş Sözleşmesinde, işçilere ödenecek aylık ücret miktarı, 31 günlük cari asgari ücret veya üzerinde tespit edilmişse, Takvim ayının 28, 29, 30, 31 çekmesine bakılmaksızın, tespit edilmiş olan maktu aylık ücretin ödenmesi yeterli olacak, 31 çeken aylar için ek bir günlük ücret ödenmesi gerekmeyecektir. Fakat maktu aylık ücret miktarı, 30 günlük cari kanuni asgari ücret seviyesinde tespit edilmişse; 31 çeken ayların ücretinin 31 günlük asgari ücret seviyesi üzerinden ödenmesi, aylık sigorta prim gün sayısının 30 gün olarak bildirilmesi gerekmektedir. İşçilerle Maktu aylıklı iş sözleşmesi yapılması, işverenlere 31 çeken aylarda cari kanuni asgari ücretin altında ücret ödeme imkanı vermemektedir.
.
V- SONUÇ
Günlük, saatlik ve haftalık ücret sistemi ile çalışan işçilere 30 çeken ayların ücretinin 30 gün üzerinden, 31 çeken ayların ücretinin 31 günlük ücret tutarında ödenmesi, Maktu aylıklı iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilerin maktu aylık ücretleri, kanuni asgari ücret seviyesinde tespit edilmişse, 31 çeken aylarda, 31 günlük asgari ücret miktarında ödenmesi, Maktu aylık ücret 31 günlük asgari ücret seviyesi ve üzerinde tespit edilmişse; 30 günlük maktu aylık ücretin ödenmesi gerekmektedir.
.
İşçilere Asgari ücret tespit komisyonunca günlük olarak tespit edilmiş olan cari kanuni asgari ücretin altında ücret ödenmesine imkan veren bir hukuki düzenleme bulunmadığından, 31 çeken aylarda cari kanuni asgari ücretin altında ücret ödenmesi halinde 4857 sayılı Kanun’un 39. maddesine muhalefet edileceğinden aynı kanunun 102.maddesi gereğince her işçi için (2010 yılı için 114 TL) idari para cezasının uygulaması ve ayrıca SGK’ya ek kazanç bildiriminin yapılması zorunluluğu ortaya çıkacaktır.
.
(*) Baş İş Müfettişi
[1] 01.08.2004 tarih ve 25540 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan Asgari Ücret Yönetmeliği
[2] 31.12.2009 tarih ve 27449 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 29.12.2009 tarih ve 2009/1 sayılı Asgari Ücret Tespit Komisyonu Kararı.
GÜNLÜK ÜCRETLE ÇALIŞAN İŞÇİLERE 31 ÇEKEN AYLARDA 30 GÜNLÜK ÜCRET ÖDENEBİLİR Mİ?
Başlıklı Makalenin Tüm Yasal Hakları
Yazarı: Mehmet KARADURMUŞ / (Baş İş Müfettişi) ne ait olup E-Yaklaşım Ekim 2010 Sayı: 214 de yayınlanmıştır.
