1-ISMARLANMAYAN ŞEYİN GÖNDERİLMESİ :
* Ismarlanmamış bir şeyin gönderilmesi öneri sayılmaz. Bu şeyi alan kişi, onu geri göndermek veya saklamakla yükümlü değildir. Mad.7
2-ELEKTRONİK İMZA :
* Yazılı şekil konusunda “ELEKTRONİK İMZA “ ile sözleşme imzalanabilme imkanı getirilmiştir. Mad.14 ve 15.
* Güvenli elektronik imza da el yazısıyla atılmış imzanın bütün hukuki sonuçlarını doğurur. Mad.15
3-GENEL İŞLEM KOŞULLARI :
* Bir sözleşmeyi düzenleyenin , ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanılmak amacıyla önceden tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleridir. Mad.20
* Karşı tarafın menfaatine aykırı genel işlem koşullarının sözleşmenin kapsamına girmesi, sözleşmenin yapılması sırasında bu koşulların varlığının karşı tarafa açıkça bilgi verilip, karşı tarafın da bunu kabul etmesine bağlıdır. Aksi takdirde genel işlem koşulları yazılmamış sayılır. Mad.21
* Sözleşmenin niteliğine ve işin özelliğine yabancı olan genel işlem koşulları da yazılmamış sayılır. Mad.21
* Sözleşmenin yazılmamış sayılan hükümler dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Mad.22
* Genel işlem koşullarında yer alan bir hüküm, açık ve anlaşılır değilse veya birden çok anlama geliyorsa, düzenleyenin aleyhine ve karşı tarafın lehine yorumlanır. Mad.23
* Bir sözleşmede yer alan ve düzenleyene tek yanlı olarak karşı tarafın aleyhine genel işlem koşullarında değişiklik yapma hakkı tanıyan kayıtlar yazılmamış sayılır. Mad.24
4-EDİMLER ARASINDA AÇIK BİR ORANSIZLIK :
* Bir sözleşmede edimler arasında açık bir oransızlık varsa, zarar gören durumun özelliğine göre ya sözleşme ile bağlı olmadığını karşı tarafa bildirerek edimin geri verilmesini ya da sözleşmeye bağlı kalarak edimler arasındaki oransızlığın giderilmesini isteyebilir. Mad.28
* Zarar gören bu hakkını öğrendiği, zor durumda ise bu durumun ortadan kalktığı andan itibaren 1 yıl içinde ve her durumda sözleşmenin kurulduğu tarihten itibaren 5 yıl içinde kullanabilir. Mad.28
5-FAİZ VE TEMERRÜT FAİZİ :
* Uygulanacak yıllık faiz oranı ve temerrüt faizi oranı sözleşmede kararlaştırılmamışsa; faiz borcunun doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenir. Mad.88-Mad.120
* Sözleşme ile belirlenecek yıllık faiz oranı yürürlükteki mevzuat hükümlerine göre belirlenen oranın % 50 fazlasını aşamaz. Mad.88
* Sözleşme ile belirlenecek yıllık temerrüt faizi oranı yürürlükteki mevzuat hükümlerine göre belirlenen oranın % 100 fazlasını aşamaz. Mad.120
* Akdi faiz oranı kararlaştırılmış ama temerrüt faizi oranı kararlaştırılmamışsa ve yıllık akdi faiz oranı mevzuat hükümlerine göre belirlenen orandan fazla ise , temerrüt faizi oranı hakkında yıllık akdi faiz oranı geçerli olur. Mad.120
6-TEHLİKE SORUMLULUĞU , DENKLEŞTİRME , RÜCU , ZAMANAŞIMI :
* Önemli ölçüde tehlike arzeden bir işletmenin faaliyetlerinden zarar doğduğu takdirde, bu zarardan işletme sahibi ve varsa işleten müteselsilen sorumludur. Mad.71
* Bir işletmenin mahiyeti, faaliyetinde kullanılan malzeme, araçlar ya da güçler; tüm özenin gösterilmesi halinde de sıkça ve ağır zarar doğurmaya elverişli ise, bu işletme önemli ölçüde tehlike arzeden bir işletmedir. Mad.71
* Önemli ölçüde tehlike arzeden bir işletmenin bu tür faaliyetlerine kanunen izin verilmiş ola bile, zarar görenler, bu işletmenin faaliyetlerinin sebep olduğu zararların uygun bir bedelle denkleştirilmesini isteyebilirler. Mad.71
* Tazminat istemi, zarar görenin zararı öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde ve her durumda 10 yıl geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Mad.72
* Haksız fiilden doğan tazminat istemi zamanaşımına uğramış olsa bile, haksız fiilden zarar gören kişi her zaman borcu ifadan kaçınabilir. Mad.72
* Rücu istemi; tazminatın tamamının ödendiği ve birlikte sorumlu kişinin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl içinde ve her durumda tazminatın tamamının ödendiği tarihten itibaren 10 yıl geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Mad.73
7-BORÇLARIN SONA ERMESİ – AŞIRI İFA GÜÇLÜĞÜ :
* Sözleşmenin yapıldığı anda öngörülemeyen olağanüstü bir durum ortaya çıkarsa, bu durum borçludan kaynaklanmıyorsa ve sözleşmedeki olguları borçlu aleyhine değiştiriyorsa; borçlu hakimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün değilse sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Mad.138
8-ZAMANAŞIMI SÜRELERİ :
10 Yıllık Zamanaşımı : Kanunda aksi hüküm yoksa her alacak 10 yıllık zamanaşımına tabidir. Mad.146
5 Yıllık Zamanaşımı : * Kira bedelleri, anapara faizleri ve ücret gibi diğer dönemsel edimler.
* Otel, motel, pansiyon ve tatil köyü gibi yerlerdeki konaklama bedelleri ile lokanta gibi yerlerdeki yeme içme bedelleri.
* Küçük sanat işlerinden ve küçük çapta perakende satışlarından doğan alacaklar.
* Bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların birbirleri veya kendileri ile ortaklık; bir ortağın müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklık veya ortaklar arasındaki alacaklar.
* Vekalet, komisyon ve acentelik sözleşmelerinden, ticari simsarlık alacağı dışında, simsarlık sözleşmesinden doğan alacaklar.
* Yüklenicinin yükümlülüklerini ağır kusuruyla hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi dışında, eser sözleşmelerinden doğan alacaklar. Mad. 147
9-TAŞINMAZ SATIŞI VE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR :
* Önalım, geri alım ve alım hakları en çok 10 yıllık süre için kararlaştırılabilir ve tapu siciline şerh edilebilir. Mad.238
* Bu haklar devredilemez ancak miras yolu ile geçer Mad.239
* Önalım hakkı, taşınmazın satışı ya da ekonomik bakımdan satışa eşdeğer her türlü işlemin yapılması hallerinde kullanılabilir. Taşınmazın miras yoluyla birine geçmesinde, cebri artırma yoluyla satışı ve kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi vb. amaçlarla edilmesinde önalım hakkı kullanılamaz. Mad.240
Örnek: Şirketlere ayni sermaye olarak konulmasında önalım hakkı kullanılamayacaktır.
* Koşullu taşınmaz satışında, koşul gerçekleşmedikçe tapu siciline tescil yapılamaz. Mad.243
10- KİRA SÖZLEŞMESİ :
* Aksi kararlaştırılmadıkça kiralananla ilgili zorunlu sigorta, vergi vb. yükümlülükler kiraya verene aittir.(Tadilat, çatı onarımı, dış cephe boyası gibi.) Mad.302
* Kiraya veren, kiralananın kullanımıyla ilgili kendisi veya 3.kişilerce yapılan yan giderlere katlanmak zorundadır. Mad.303
* Kiracı kira bedelini ve diğer yan giderleri (elektrik, su borcu gibi) zamanında ödemekle yükümlüdür. Bunların ödenmemesi durumunda kiraya veren kiracıya en az 10 gün, konut ve çatılı işyeri kiralarında ise en az 30 gün süre verir. Bu süre yazılı olarak bildirimin yapıldığı tarihten itibaren işlemeye başlar. Mad.315
* Kiracı kiralananı özenle kullanma ve ilgili taşınmazda oturanlara kişiler ile komşulara gerekli saygıyı göstermekle yükümlüdür. Buna aykırı davranırsa kiraya veren, konut ve çatılı işyeri kirasında, en az 30 gün ek süre vererek aykırılığın giderilmesini, aksi takdirde sözleşmenin feshedileceğini yazılı bir ihtarda bulunur. Diğer kira ilişkilerinde ise, kiraya veren, kiracıya önceden ihtarda bulunmadan, yazılı bir bildirimle sözleşmeyi hemen feshedebilir. Mad.316
* Konut ve çatılı işyeri kirasında, kiracının kiralanana kasten ağır bir zarar vermesi, kiracıya verilecek sürenin yararsız olacağının anlaşılması veya kiracının bu yükümlülüğe aykırı davranışının kiraya veren veya aynı taşınmazda oturan kişiler ile komşular bakımından çekilmez olması durumunda kiraya veren, yazılı bir bildirimle sözleşmeyi hemen feshedebilir. Mad.316
* Kiracı, kiralananın olağan kullanımı için gerekli temizlik ve bakım giderlerini ödemekle yükümlüdür. Mad.317
* Kiracı kendisinin gidermekle yükümlü olmadığı ayıpları kiraya verene gecikmeksizin bildirmekle yükümlüdür, aksi takdirde bundan doğan zararlardan sorumludur. Mad.318
* Kiracı bakım, satış ya da sonraki kiralama için zorunlu olduğu ölçüde, kiraya verenin ve onun belirlediği 3.kişinin kiralananı gezip görmesine izin vermekle yükümlüdür. Kiraya veren de kiracının yararlarını göz önünde tutmalıdır. Mad.319
* Kiracı konut ve çatılı işyeri kiralarında, kiraya verenin yazılı rızası olmadan, kiralananı başkasına kiralayamayacağı gibi kullanım hakkını da devredemez. Mad.322
* Kiracı, kiraya verenin yazılı iznini almadıkça, kira ilişkisini başkasına devredemez. Kiraya veren, işyeri kiralarında haklı sebep olmadıkça bu rızayı vermekten kaçınamaz. Mad.323
* Kiracı sözleşme süresine uymadan kiralananı geri verirse, kira sözleşmesinden doğan borçları, kiralananın benzer koşullarda kiraya verilebileceği makul bir süre için devam eder. Mad.325
* Taşınır ve taşınmaz yapı kiralarında taraflardan biri kira sözleşmesini kira döneminin sonu için 3 aylık fesih bildirim süresine uyarak feshedebilir. Mad. 329
* Taşınır kiralarında kira sözleşmesi 3 gün önceden fesih bildirimi yapılarak feshedilebilir. Mad.330
* Kiracı, taşınmak veya kiralananda bulunan taşınırları başka bir yere taşımak istediği takdirde, kiraya veren alacağını güvence altına alacak kadar taşınırı sulh hakiminin veya icra müdürünün kararıyla alıkoyabilir. Bu eşya gizlice veya zorla götürülürse, götürülmelerinden başlayarak 10 gün içinde kolluk gücünün yardımıyla kiralanana geri getirilir. (Kiraya verenin hapis hakkını kullanması ) Mad.338
* Güvence bedeli (depozito bedeli) 3 aylık kira bedelini aşamaz. Mad.342
* Kira bedeli artışı önceki yılın açıklanan ÜFE artış oranını geçmemek üzere belirlenir. Bu bir yıldan uzun süreli kira sözleşmeleri için de geçerlidir. Mad.344
* Sözleşmede kira bedeli yabancı para olarak kararlaştırılmışsa 5 yıl geçmedikçe kira bedelinde değişiklik yapılamaz. Mad.344
* Kiracı, sözleşme süresinin bitiminden en az 15 gün önce bildirimde bulunarak sözleşmeyi feshedebilir. Kiraya veren, 10 yıllık uzama süresi sonunda bu süreyi izleyen her uzama yılının bitiminden en az 3 ay önce bildirimde bulunarak sözleşmeye son verebilir. Mad.347
* Fesih bildiriminin geçerliliği, yazılı şekilde yapılmasına bağlıdır. Mad.348
* Aile konutu olarak kullanılmak üzere kiralanan taşınmazlarda kiracı, eşin açık rızası olmadıkça sözleşmeyi feshedemez. Kiracı olmayan eşin, kiraya verene bildirimde bulunarak kira sözleşmesinin tarafı olması durumunda, kiraya veren fesih bildirimi ve ihtarı kiracı ve eşine ayrı ayrı bildirmek zorundadır. Mad.349
* Kiralananın yeni sahibi, buna sahip olma tarihinden itibaren 1 ay içinde durumu kiracıya yazılı olarak bildirmek koşuluyla, kira sözleşmesini 6 ay sonra açacağı bir davayla sona erdirebilir. Ya da sözleşme süresinin bitiminden itibaren 1 ay içinde açacağı davayla da sözleşmeyi sona erdirebilir. Mad.351
* Kiracı belli bir tarihte kiralananı boşaltmayı yazılı olarak üstlendiği halde boşaltmamışsa, kiraya veren bu tarihten başlayarak 1 ay içinde icraya başvurmak ya da dava açmak suretiyle sona erdirebilir. Mad.352
* Kiralayan, kiracıya kira bedelini ödemediği için 2 kez haklı ihtarda bulunmuşsa; kiralayan kira süresinin sonunda ve bir yıldan uzun süreli kiralarda ihtarın yapıldığı kira yılının bitiminden başlayarak 1 ay içinde dava yoluyla kira sözleşmesini feshedebilir. Mad.352
* Kiralayan kiracının aynı ilçe sınırlarında oturmaya müsait konutu olduğunu sonradan öğrenirse, sözleşmenin bitiminden başlayarak 1 ay içinde sözleşmeyi dava yoluyla sona erdirebilir. Mad.352
* Kiraya veren gereksinim için kiralananın boşaltılmasını sağladığında haklı sebep olmadan kiralananı 3 yıl geçmedikçe eski kiracısından başkasına kiraya veremez. Yeniden inşa ve imar amacıyla boşaltılmasında da bu kural geçerlidir. Kiraya veren eski kiracısına yazılı bildirim yapar. Bildirimden itibaren bu hakkı kiracının 1 ay içinde kullanması gerekir.
Kiraya veren bu hükümlere uymazsa, eski kiracısına son kira yılında ödenmiş olan 1 yıllık kira bedelinden az olmamak üzere tazminat ödemekle yükümlüdür. Mad.355
11- PAZARLAMACILIK SÖZLEŞMESİ :
* Pazarlamacının sürekli olarak, bir ticari işletme sahibi işveren hesabına ve işletmesinin dışında, her türlü işlemin yapılmasına aracılık etmeyi veya yazılı anlaşma varsa, bu anlaşmada belirtilen işlemleri yapmayı, işletme sahibi işverenin de buna karşılık ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Mad.448
* Pazarlamacı kendisine verilen talimatlara uymak zorundadır. İşverenin rızası olmadıkça talimatlarda değişiklik yapamaz, kendisi veya üçüncü kişiler hesabına işlem yapamaz, aracılık edemez. Mad.450
* Pazarlamacının, müşteri ödemelerinden veya yükümlülüklerini yerine getirmelerinden sorumlu olacağına dair ya da alacağın tahsili için yapılacak masrafları tamamen veya kısmen karşılayacağına ilişkin anlaşmalar kesin olarak hükümsüzdür. Pazarlamacı kendi müşteri çevresiyle işlem yapıyorsa, müşterilerin borçlarını yerine getirmemesi durumunda, işverenin her bir işlemde uğrayacağı zararın ¼ ‘ünü geçmemek üzere karşılamayı, uygun bir ek komisyon kararlaştırılması koşuluyla yazılı olarak üstlenebilir. Sigorta sözleşmelerine aracılık yapan pazarlamacılar dava ve icra masraflarının en çok ½ sini yazılı olarak üstlenebilir. Mad.451
* Pazarlamacıya belirli bir pazar alanında veya müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi verilmişse ve aksine yazılı bir anlaşma yapılmamışsa işveren, başkalarına aynı alan ve çevrede faaliyette bulunma yetkisi veremez, ancak kendisi üçüncü kişilerle işlem yapabilir. Mad.453
* İşveren pazarlamacıya ücret veya ücretle birlikte komisyondan oluşan bir ücret ödemekle yükümlüdür. Mad.454
* Belirli bir alan ya da müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi sadece kendisine verilmişse, kendisinin veya işverenin buradaki işlemlerinden komisyon ödenmesini isteyebilir. Kendisiyle birlikte başkaları da aynı bölgede yetkili kılınmışsa sadece kendisinin aracılık ettiği ve yaptığı işlerden komisyon ödenir. Mad.455
* Pazarlamacının işlerini yürütmesi kendi kusuru olmaksızın imkansız hale gelmişse, kendisine ödenecek ücret, sabit ücrete ve komisyon kaybı sebebiyle ödenebilecek uygun tazminata göre belirlenir. Ücreti tam olarak ödenmişse, işverenin isteği üzerine kendisinin yapabileceği işleri onun işletmesinde yapmakla yükümlüdür. Mad.456
* İşverenin ödeme güçlüğüne düşmesi durumunda, pazarlamacı henüz muaccel olmayan alacakların güvence altına alınması için; taşınırlar, kıymetli evrak ve müşterilerden tahsil etmiş olduğu paralar üzerinde hapis hakkına sahiptir. Pazarlamacı, araç ve taşıma belgelerini, fiyat tarifelerini, müşterilerle ilgili kayıtlar ile diğer belgeleri alıkoyamaz. Mad.458
* Komisyon, sabit ücretin en az 1/5 ‘ini oluşturuyor ve önemli mevsimlik dalgalanmalardan etkileniyorsa işveren, yeni mevsim sırasında 2 aylık fesih süresine uyarak pazarlamacının sözleşmesini feshedebilir. Aynı fesih hakkı pazarlamacı için de geçerlidir. Mad.459
*Sözleşme sona erdiğinde pazarlamacıya ait tüm komisyonlar ödenir. Pazarlamacı da kendisine verilen işle ilgili tüm örnek ve modelleri, fiyat tarifelerini, müşterilerle ilgili kayıtları ve diğer belgeleri işverene geri vermekle yükümlüdür. Mad.460
12- EVDE HİZMET SÖZLEŞMESİ :
* İşverenin verdiği işi, işçinin kendi evinde veya belirleyeceği başka bir yerde bizzat veya aile bireyleriyle birlikte bir ücret karşılığında yapmayı üstlendiği sözleşmedir. Mad.461
* İşçi işe zamanında başlamak, işi kararlaştırılan zamanda bitirmek ve çalışmanın sonucunu işverene teslim etmekle yükümlüdür. İş iççinin kusuruyla ayıplı olarak gönderilmişse, işçi giderilmesi mümkün olan ayıpları masrafı kendisine ait olmak üzere gidermek zorundadır. Mad.463
* İşçi işin yapılası için kendisine teslim edilen malzeme ve iş araçlarını özenli kullanmak zorundadır. Bunlar kendisine bozuk teslim edildiyse durumu işverene hemen bildirir. Bunları kendi kusuruyla kullanılmaz hale getirirse, bunları karşılamakla sorumludur. Mad.464
* İşveren teslim aldığı ürünleri kontrol eder, kusurları varsa teslim aldığı tarihten başlayarak 1 hafta içinde işçiye bildirmesi gerekir. Aksi takdirde ürün mevcut durumuyla kabul edilmiş sayılır. Mad.465
* Yapılan işin ücreti, aralıksız olarak çalışıldığı takdirde 15 günde bir veya işçinin rızasıyla 1 ayda bir, aralıklı olarak çalıştığı takdirde ürünün her tesliminde ödenir. Mad. 466
* İşçiyi aralıksız olarak çalıştırılan işveren kendinden kaynaklanan sebeplerle işçinin çalışması engellendiği takdirde işçiye ücretini ödemekle yükümlüdür. Mad. 467
* Pazarlamacılık ve Evde Hizmet Sözleşmesine ilişkin hüküm bulunmayan hallerde, hizmet sözleşmesinin genel hükümleri uygulanır. Mad.469
* Yazılı şekilde yapılmadıkça ve kefilin sorumlu olacağı azami miktar ile kefalet tarihi belirtilmedikçe geçerli olmaz. Ayrıca kefilin sorumluluklarının “kefilin kendi el yazısıyla” belirtilmesi şarttır. Kefalet sözleşmesinde sonradan yapılan ve kefilin sorumluluğunu arttıran değişiklikler, kefalet için gereken şekle uymadıkça hüküm doğurmaz. Mad. 583
* Eşlerden biri mahkemece verilmiş bir ayrılık kararı olmadıkça veya yasal olarak ayrı yaşama hakkı doğmadıkça, diğerinin yazılı rızası olmadan kefil olamaz. Eşin rızasının sözleşmenin kurulmasından önce ya da en geç kurulması anında verilmiş olması şarttır. Sözleşmede sonradan yapılan ve kefilin sorumlu olacağı miktarın artmasına veya adi kefaletin müteselsil kefalete dönüşmesine ya da kefil yararına olan güvencelerin önemli ölçüde azalmasına sebep olmayan değişiklikler için eşin rızası gerekmez. Mad.584
* Bir gerçek kişi tarafından verilmiş her türlü kefalet, bu sözleşmenin kurulmasından başlayarak 10 yılın geçmesiyle kendiliğinden sonra erer. 10 yıldan uzun süreli verilmiş olsa bile, uzatılmış veya yeni bir kefalet verilmiş olmadıkça kefil ancak 10 yıllık süre doluncaya kadar takip edilebilir. Mad.598
* Kefalet süresi, en erken kefaletin sonra ermesinden 1 yıl önce yapılmak kaydıyla, azami 10 yıl uzatılabilir. Mad.598
* Kefalet şekline, kefil olma ehliyetine ve eşin rızasına ilişkin hükümler, gerçek kişilerce, kişisel güvence verilmesine ilişkin olarak başka ad altında yapılan diğer sözleşmelere de uygulanır. Mad.603 (Örneğin; Garanti Sözleşmeleri)
Aygül MUDURLU
SMMM
http://muhasebenet.net/haber.php?haber_id=3252
