Hayatlarının ileri safhalarında özel emekli maaşı almak umuduyla sisteme giren ve tercih ettikleri tutar üzerinden prim ödeyen insanlar, daha sonra farklı sebeplerle sistemden çıktıklarında ödedikleri prime ve kaldıkları süreye göre farklılık arz etmekle beraber kimi zaman yatırdıkları prim toplamı kadar bile iade alamıyor. Bunun sebebi katılımcılara ödenen tutarlardan yapılan vergi kesintileri. Çünkü sisteme ödenen para ve elde edilen gelirin tamamından vergi kesiliyor.
Sistemde kalınan süre uzadıkça alınan ödemelerin bir kısmı vergiden istisna tutuluyor. Böylece sistemden çıkışın engellenmesi hedefleniyor. Kanuna göre on yıl süreyle prim, aidat veya katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemelerden yüzde 15 vergi kesintisi yapılıyor. On yıl süreyle prim ödemekle beraber emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlara yapılan ödemelerin yüzde 10'u istisna tutuluyor. Geriye kalan ödemenin yüzde 90'ı üzerinden yüzde 10 vergi kesintisi yapılıyor. Sistemden emekli olmayı hak ederek ayrılanlara vergisel teşvik daha üst düzeyde.
Sistemden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet, tasfiye gibi mecburi sebeplerle ayrılanlara yapılan ödemelerin ise yüzde 25'i vergiden istisna. Yüzde 75'lik kısım üzerinden yüzde 5 kesinti yapılıyor. Ödenen primler bile geri alındığında vergiye tâbi tutuluyor. Yani diğer gelir unsurlarında olduğu gibi kazanç olması şartı aranmıyor. Bu durumda da sistemde on yıldan az süre kalan birisi, ayrılmak istediğinde ödediği tüm primler ve bunların iratları toplamından yüzde 15 vergi kesintisini göze almalı. Ayrıca normalde sisteme giriş esnasında alınması gereken giriş aidatı da ödenmemişse bu kesinti yapılarak ödeme yapılır. Bu durumda kişilerin ödedikleri prim toplamından az tutarda para alarak sistemden ayrılma bile söz konusu olabiliyor. Böylece kişilerin daha önce vergilendirilmiş gelirlerinden elde ettikleri tasarrufları bir kez daha vergilendirilmiş oluyor. Bu mükerrer vergileme vergi adaletine terstir.
Mahkeme kararları mükellef lehine
Bireysel emeklilik, bireylerin güvenli bir şekilde tasarruf yapmalarını ve yatırıma çevirmelerini sağlayan özel bir emeklilik sistemidir. 2001'de yürürlüğe giren sistem, gönüllü katılım esasına dayanıyor. Giriş tarihinden itibaren en az 10 yıl sistemde kalan, 56 yaşını tamamlayan ve asgari katkı payını ödeyen herkes emekli olmaya hak kazanıyor. Elde edilecek gelir, katkı paylarının miktarına ve bunların getirisine bağlı olarak değişiyor. Çalışan veya çalışmayan, isteyen herkes sisteme dâhil olabilir. Bu sistem kapsamında toplanacak paraların ekonomiye girecek olması sebebiyle devlet de sistemi destekliyor. Çarpıklık da paradoksal olarak bu destekten kaynaklanıyor. Çünkü Gelir Vergisi Kanunu'na göre, sistem katılımcılarının ödedikleri primler, elde ettikleri gelirler sebebiyle ödeyecekleri verginin matrahından düşülebiliyor. Maliye, bu katılımcıların primleri indirim konusu yaptıklarından hareketle, indirim sebebiyle alamadığı vergiyi sistemden çıkış aşamasında almak istiyor. Ancak tüm katılımcıların ödedikleri primi beyan edecekleri matrahtan indirdiğini kabul etmek hakkaniyete de, adalete de ters. Ödedikleri primleri indirim konusu yapmayanların haklarının bir şekilde korunması gerekiyordu. Bu durumda olanların mahkemelere müracaatlarından çıkan kararlar katılımcıların yüzünü güldürdü. Sistemden çıkarken alınan tüm gelirin değil, sadece anapara dışında elde edilen gelirin vergilendirilmesi gerektiğini belirten mahkeme, davacının sigorta poliçesi kapsamında ödediği anapara ve getiriden oluşan toplam tutar üzerinden Gelir Vergisi tevkifatı yapılmasını açık bir vergi hatası olarak görmüş ve fazladan alınan verginin iade edilmesi gerektiğine hükmetmiş. Ancak mahkemelerin bu şekilde verdikleri kararlar maalesef herkes için geçerli değil. Çünkü yargı kararı sadece davayı açan kişi için geçerli. Bu yüzden fazladan vergi kesintisine muhatap olan katılımcıların sigortalarının bağlı bulunduğu vergi dairesine müracaat ederek hataen alınan verginin iade edilmesini istemeleri gerekiyor. Ret cevabı veya 60 günde cevap alınmaması halinde bu idari işlem aleyhine 30 gün içinde vergi mahkemesinde dava açılması lazım.
ahmet.yavuz@zaman.com.tr
Ahmet Yavuz
http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=1164164&title=bireysel-emeklilik-sisteminde-fazladan-odediginiz-vergileri-geri-alabilirsiniz
