SİGARA İÇEN İŞÇİLER SİZİ BEKLEYEN TEHLİKELER
Kurumsal bir çok iş yerlerinde çalışanlar açısından tiryakilik çoğu zaman karşılarına birer yaptırım olarak çıkmaktadır.
Sigara alışkanlığı olmayanların sigara ve diğer tütün mamulleri zararlarından korunması, yeni nesillerde sigara alışkanlığının meydana gelmemesi bakımından ''5727 sayılı Tütün ve Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda Değişlik Yapılması Hakkında Yasa çıkarılmış 19.01.2008 tarihinde Resmi Gazete''de yayınlanarak 19.05.2008 tarihinde yürürlüğe konulmuştur.
Bir çok işyeri bu yasaklama ile birlikte işyerlerinde tiryakiler için tedbirler almaya başladılar.
Sigara içilebilir alanlar düzenlediler.Sabah çay ,kahvaltı saatlerinde,öğlen yemek saatlerinde ,öğleden sonra ise çay aralarında sigara içilebilir açık alanlarda çalışanlarına bu hakları vermeye başladılar.
Özellikle bu aralar çalışma saatini aksatmayacak şekilde Yasa ile belirlenmiş ara dinlenme saatlerinde kullandırılabilinir.
4857 sayılı İş Yasası''nın 68 maddesine göre;
- Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika,
- Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
- Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat,
Ara dinlenmesi verilmesi gerekmektedir.
Bu süreler iş sözleşmeleri ve toplu sözleşme ile artabilir.
Uygulamada bu ara dinlemeleri çay ve yemek paydoslarına bölüştürerek kullandırılmaktadır.
Yasada belirlenen süreleri ihlal eden işçiler için bir yaptırım işverenleri tarafından uygulanabilir.
Bazen de işverenler tarafından bu ihlaller aşırıya kaçmamak şartı ile üretim hatlarında aksamaya sebep vermiyorsa tolera edilebiliniyor.
Genelde gelişen teknolojilere göre işletme sahipleri bu kaçamaklara göz yummayabilir.
İşverenlerin sigara molalarına periyot veya süre sınırlaması getirmesi yönünde hukuki uygulamalara başvurabilir.Elektronik takip sistemleri ile üretim bantlarında çalışan işçiler kontrol altına alınarak,fiili çalışma süresinde ne kadar sigara molalarına çıktıkları rapor edilebilinir.
Tiryaki İçin Ceza İdari Para Cezası:
İşçiye sigara içmesinden dolayı uygulanacak olan cezalardan biri, 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun'da yer almaktadır. Bahse konu kanunun 5727 Sayılı Kanun'la değişik 2.maddesinin 1. fıkrasında sayılan sigara içilmesi yasak olan yerlerde sigara içen işçilere 4207 Sayılı Kanun'un 5. maddesinin 1. fıkrasındaki hüküm uyarınca, 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu'nun 39. maddesine göre 2011 yılı için 75 TL idari para cezası uygulanacağı ifade edilmiştir. Bu ceza şikâyet üzerine verilebilecek mahiyette bir ceza olup, yetkili birim en yakın kolluk birimi olarak gösterilmiştir. Bu cezanın tatbiki için öncelikle işyerinde işçinin sigara içtiğine dair bir tutanak tanzim edilmesi ve bu tutanak çerçevesinde kolluk birimine haber verilmesi, ihbarda bulunulması gerekmektedir. Bir diğer ifade ile müracaat tutanak ile yapılmalıdır.
Toplu İş Sözleşmelerinde Özel Hüküm İle Verilen Cezalar/Ücret Kesme Cezası:
İşçi ile işveren arasında imzalanan toplu iş sözleşmesinde veya bireysel iş sözleşmesinde işyerinde sigara içmenin yasak olduğu belirtilmiş olup, bu yasağa aykırılık halinde bir takım cezaların uygulanacağı yazılırsa, bu yasağa uymayan işçiye öngörülen cezalar uygulanabilecektir.Uygulamadan söz edebilmek için öncelikle işçi ile işveren arasında imzalanmış bir toplu yada bireysel iş (hizmet) sözleşmesinin varlığı gerekmektedir. Burada öngörülecek cezalar disiplin cezaları olabileceği gibi, ücretten kesme cezası da verilebilinir.
Örneğin: İş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde sigara içen işçinin ayda iki günlük net ücretinin ceza olarak kesileceği belirtilmişse, sigara içen işçiye iş sözleşmesindeki iki günlük net ücret kesme cezası uygulanır.
4857 sayılı İş Kanunu uyarınca; işçi ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintiler bir ayda işçinin iki günlük net ücretinden fazla olamayacaktır. Şu halde bir işçiye ayda iki günlük yevmiyesini aşmayacak şekilde yılda 24 güne kadar net ücret kesme cezası uygulanabilecektir. Öncelikle yasağın delinmiş olması gerekecektir.Bununla birlikte ücret kesme cezasına izin veren 4857 sayılı İş Kanunu'nda işçi ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintilerin işçiye derhal sebepleriyle beraber bildirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Bu bildirim yazılı olarak yapılmalıdır.
İşçi ücretlerinden ceza olarak kesilen paralar, işçilerin eğitimi ve sosyal hizmetleri için kullanılıp harcanmak üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın T.C. Ziraat Bankası Ankara Merkez Şubesi'ndeki 38775369/5005 numaralı hesabına (Vergi Kimlik No: 8150292949) kesildiği tarihten itibaren bir ay içinde yatırılmalıdır.
Aksi takdirde işveren tarafından tatbik edilen ücret kesme cezası hukuka ve usule aykırı olacaktır. Bu durumda da işçi ücretinin ödenmediği gerekçesi ile iş akdini haklı nedenle feshedip, kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
Ücret kesme cezası uygulanan aylar açısından işçinin sigorta primi ödeme gün sayısında bir eksilme olmayacaktır.İşçinin o ay için 2 günlük yevmiyesi kesilip belirtilen hesaba yatırılmış olsa dahi sigortası 30 gün üzerinden bildirilmek gerekecektir.
İşçinin Canını Acıdan Ceza İş Akdinin Fesh Edilmesi Yaptırımı:
5727 sayılı yasanın yürürlüğe girmesi ile birlikte çalışanlar için tehlike çanları çalmaya başladı. 19.05.2008 tarihinden başlayarak 5727 sayılı Yasa hükümlerine muhalefet eden yani işyerinin kapalı alanlarında sigara içen işçinin bu davranışı nedeniyle iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle feshedilebilir.
İşyerinde iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile sigara yasağı konulan yerlerde sigara içilmesi durumunda iş sözleşmesinin feshedilebileceği yönünde Yargıtay Kararları mevcuttur.
9 YHD. Esas No. 2007/42697 Karar No. 2008/20143 Tarihi: 14.07.2008
İşyerinde operatör olarak görev yapan ve gece vardiyasında çalışan davacı işçinin çay molasında kapalı ortamda sigara içtiği, açık alanda içmesi gerektiğini işverenin diğer işçileri tarafından söylenmesi üzerine buna aldırmadığı, buna göre işçinin uyarılara rağmen disiplinsiz davrandığı, bu davranışının işyerinde olumsuzluklara yol açtığı, işyerinde kurallara uymayan ve disiplinsiz davranan davacı ile iş ilişkisinin sürdürülmesi olanağının kalmadığını belirtilerek iş sözleşmesinin geçerli nedenle fesih edilebileceğini belirtmiştir.
Yargıtay bazı kararlarında işyerinin tehlikeli yerlerinde işçinin sigara içerek iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi durumunda iş sözleşmesinin haklı olarak feshedilebileceğini belirtmiştir.
Örneğin:İşçi bir petrol istasyonunda pompacı olarak çalışıyorsa ya da patlayıcı maddeler imal edilen işyerinde çalışıyorsa bu işçilerin iş sözleşmeleri haklı olarak işveren tarafından fesh edilebilir. İşyerinin güvenliğini sigara içme nedeniyle tehlikeye sokan işçilerin bu nedenden dolayı işten çıkarılmaların da ihbar ve kıdem tazminatı ödenmeyebilir.
Bu kuralların uygulanması için işverenlerinde tiryakiler için bazı önlemleri alması halinde haklı nedenle fesh süreci başlayacaktır.
Aşağıdaki koşullardan birinin oluşması durumunda sigara işçilerin iş sözleşmesini feshedebilecektir. Bunlar;
1- İşyerinde işçilerin sigara içmesi için özel bir bölüm hazırlanmış ve kullanıma sunulmuş olması, işçilerin sigara içmesi amacı için ayrılan özel bölüm dışındaki yerlerde sigara içilmesinin yasaklandığı hususunun açık biçimde ve yazılı olarak belirtilmiş olması,
2- İşyeri güvenliği bakımından açık ve yakın tehlike arz eden yerlerde sigara içilmesi ve bu konuda belirlenen yazılı kural veya uyarıların işçi tarafından dikkate alınmamasıdır.
O halde konuyu toparlarsak;
İş akdi feshi ancak, sigara ile dolaylı ilişkisi olan biçimde sigara içilmesi için ayrılan özel bölüm dışında sigara içilmesi diğer bir anlatımla işyeri veya işveren talimatlarına aykırı hareket edilmiş olması gerekçesi ile ya da işyerinin güvenliği veya hijyen gerekçesi de göz önüne alırsak sigara içilmesi yasak olan alanlarda sigara içilmesi nedeniyle işçi ihbar ve kıdem tazminatsız olarak iş akdi feshedilebilinecektir.
SONUÇ:
Tiryakiler artık sigara içersek bu işin hukuki boyutlarını dikkate almak zorundayız.Bir çok kurumsal işletme bu işin ciddi yaptırım boyutlarını dikkate alarak bireysel iş sözleşmelerine sigara içme ile yaptırımları ilave ederken,işçi ve işveren arasında bağıtlanan toplu iş sözleşmelerine sigara ile ilgili uygulama maddeleri yazılmaktadır.
Çalışanlar tiryakiliklerinden dolayı sıkıntı yaşamamak adına sigaralarını kendilerine tanınan molalarda içmeleri gerektiğini hatırlatırız.
Yaptığımız incelemelerde fesh nedeni ise genelde sigara içme davranışları nedeniyle değil, bu davranışın yapıldığı yer veya bu davranışın uyarılara rağmen tekrarı ve sonuçlarının yol açacağı riskler nedeniyle işten çıkarılabilmektedir.
İşyerinde sigara içme yasağına muhalefet idari para cezalarından başka ücret kesme cezası ve hatta iş akdinin feshine kadar giden neticeleri doğurabilecektir.
O halde tüm yaptırımları göz önüne alırsak,sigara içmeden önce bir kez daha sağlıklı düşünelim.
VEDAT İLKİ
vedat.uzman@gmail.com
