1-GİRİŞ
Katma Değer Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinde, mükellefin Türkiye’de ikametgahının, işyerinin, kanuni ve iş merkezinin bulunmama-sı hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde, vergi alacağının emniyet al-tına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin öden-mesinden sorumlu tutma konusunda Maliye Bakanlığı’na yetki verilmiştir.
.
Maliye Bakanlığı bu yetkisini kullanarak fason olarak yaptırılan tekstil ve konfeksiyon işlerinde sorumluluk uygulamasını getirmiş ve 51, 53, 72, 73, 93, 95, 105 ve 107 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğleri çıkararak konuya ilişkin olarak gerekli düzenlemelere yer vermiştir. Bu makalede; fason hizmetlerin kapsamına, fason hizmetlerde KDV iadesi-ne (Tevkifat dolayısıyla indirilemeyen KDV’nin iadesi/ Serbest bölgedeki hizmetler için yapılan fason hizmetlerde KDV iadesi) yer verilecek olup, daha sonra fason hizmetlere ilişin muhasebe kayıtları yapılacaktır.
2- TEVKİFATIN KAPSAMI
2.1- Fason, ticaret malzemesi marka sahibi tarafından karşılanarak baş-ka bir firmaya yaptırılan mal, fason maldır. (www.tdk.gov.tr) Fason ima-latın şartı, imal edilecek mal ile ilgili ana hammadde başta olmak üzere, hammaddelerin fason iş yaptıranlarca temin edilmesidir.
Fason işlerde ma-mul bir bütün olarak imal ettirilebileceği gibi, üretim aşamaları itibariyle kısmi olarak fason iş yaptırılması da mümkündür. Örneğin; bir konfek-siyon firmasının pazarlayacağı gömleklerin kumaşını, kesimini, dikimini ayrı ayrı firmalara fason olarak yaptırması halinde her bir kısmi iş, tevkifat uygulaması kapsamına girecektir. Fason iş yapanların, başkalarına fason iş yaptırmaları, her iki fason iş bakımından tevkifat uygulamasına engel de-ğildir. Örneğin, imal edip pazarladığı pantolonların bir kısmını fason ola-rak imal ettiren bir mükellef, aynı zamanda ihracatçı firmalara fason olarak erkek takım elbisesi imal ediyorsa, fason yaptırdığı pantolonlar için kendisi tevkifat uygulayacak, ihracatçıya yaptığı fason takım elbiseler için ise ih-racatçı tarafından tevkifat uygulanacaktır.(Maliye Bakanlığı, 10.01.1996)
2.2- Çanta ve ayakkabı dışında deriden mamul giyim eşyasının fason işleri tevkifat uygulamasına tabidir. Bunların dışında kalan, ütüleme, çöz-gü, haşıl, dikim, kesim, kapitone, traşlama, zımpara, şardon, yakma, ram,
nakış ve benzeri bütün işler de tevkifat uygulamasına tabidir. 2.3-Tekstil ve konfeksiyon sektöründeki boya, apre, baskı ve kasarlama işlerinde, boya ve kimyevi maddelerin işi yaptıranlar tarafından temin edilip, bu işleri yapanlara verilmesi halinde tevkifat uygulanacak olup, boya ve kimyevi maddelerin bu işleri yapanlar tarafından temin edi-lip kullanılması halinde tevkifat söz konusu olmayacaktır. Ancak, bu işler yukarıda sayılan boya, baskı, apre ve kasarlama işlerinin bir unsuru veya tamamlayıcısı olarak onlarla birlikte yapılıyorsa, aynı faturada gösterilme-leri kaydıyla bu işler tevkifat uygulaması bakımından boya, baskı, apre ve kasarlama hizmetleri gibi işlem görecektir.
2.4-Tekstil sektöründe tevkifat uygulamasının giyim eşyaları ile sınırlı olmayıp, perde, mobilya kumaşı, havlu, oto koltuk kumaşı, çuval ve ben-zerleri ile bunların imalinde kullanılacak iplik veya kumaşa verilen fason hizmetlerde de tevkifat uygulanacaktır.(Maliye Bakanlığı, 30.03.1996)
2.5- Basit usulde vergilendirilen mükelleflerce yaptırılan fason tekstil ve konfeksiyon işlerinde ve hurda metal alımlarında sorumluluk kapsa-mında tevkifat yapılmayacak olup, basit usulde vergilendirilen mükellefle-rin tevkifat kapsamına giren teslim ve hizmetlerinde ise, alıcılar tarafından tevkifat yapılmaya devam edilecektir. (Maliye Bakanlığı,2000)
2.6- Fason tekstil ve konfeksiyon hizmetlerinde uygulanacak olan tevkifat oranlarında zamanla değişiklikler meydana gelmiştir. Kısaca bu düzenlemelere yer verecek olursak; 51 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğiyle, fason olarak yaptırılan tekstil ve konfeksiyon işlerinde, fason hizmet bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 2/3›ü oranında tevkifat yapılarak fason iş yaptıranlar tarafından sorumlu sıfatıyla
beyan edilmekte iken, bu uygulama 01/07/2007 tarihinde yürürlüğe giren 105 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğiyle ortadan kaldırılmış, ancak 05/01/2008 tarihinde yürürlüğe giren 107 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğiyle fason tekstil ve konfeksiyon işlerinde tekrar tevki-fat uygulamasına başlanılmış olup, bu tarih itibariyle fason tekstil ve kon-feksiyon hizmetlerinde (1/2) oranında KDV yapılmaya başlanmıştır. Bir başka deyişle, 01/07/2007 - 05/01/2008 tarihleri arasında yapılan fason hizmetlerde tevkifat uygulanmaz iken, 05/01/2008 tarihinden sonra yapılan fason hizmetlerde ½ oranında tevkifat uygulanacaktır.
Fason ve tekstil konfeksiyon işi yaptıran mükellefler, teslimler üzerin-den yapmış oldukları tevkifatı 2 No.lu KDV beyannamesiyle takip eden ayın 24’üne kadar beyan edeceklerdir. Fason iş yaptıran firmaların, tevkif ettikleri ve 2 No.lu KDV beyannamesiyle beyan ettikleri KDV’lere ilişkin tahakkuk fişlerini fason işi yapanlara ulaştırmaları üzerine, bu KDV’ler indirim konusu yapılabilecektir. Fason tekstil ve konfeksiyon işi yapan firmalar, faturanın kesilmesi sırasında kendilerine ödenen 1/2 oranındaki KDV’yi 1 No.lu KDV beyannamesiyle beyan edeceklerdir.
3- FASON HİZMETLERDE KDV İADESİ
3.1- Tevkifat Uygulaması Nedeniyle İndirilemeyen KDV’nin İadesi:
Tekstil ve konfeksiyon sektöründe yapılan fason işler dolayısıyla vergi tevkifatı uygulanan mükelleflere sadece kendilerine ait vergi ve SSK prim borçlarına mahsup suretiyle iade yapılabilmekte, 2.000 YTL’ yi aşmayan mahsuben iade talepleri inceleme raporu ve teminat aranılmaksızın yerine getirilmektedir (Mükelleflerin, işletmelerinde çalışanların ücretlerine ait gelir vergisi stopaj ve SSK prim borçlarına yönelik mahsuben iade taleple-rinin miktara bakılmaksızın yerine getirilecektir).(Maliye Bakanlığı, 2005)
Tekstil ve konfeksiyon işlerinde tevkifat uygulamasından doğan KDV alacakları, nakden veya mahsuben olsun sadece vergi inceleme rapo-ru ile iade edilecektir. Bu bağlamda da iade istemi, vergi inceleme rapo-runun vergi dairesine intikal ettiği tarih itibariyle geçerlilik kazanacaktır.
Nakden veya mahsuben iade için yeminli mali müşavir tasdik raporu geçerli değildir. (Maliye Bakanlığı, 2008)
Fason olarak yaptırılan tekstil ve konfeksiyon işlerinde; hem tevkifat hem de indirimli oran uygulanması nedeniyle KDV iade alacağı doğabilir. Aynı işlem dolayısıyla, tevkifat ve indirimli oran uygulamaları nedeniy-le KDV iade alacağı doğmuşsa, öncelikle tevkifattan doğan KDV alacağı iade edilmelidir.
3.2- Serbest Bölgedeki Hizmetler İçin Yapılan Fason Hizmetlerde KDV İadesi: Serbest bölgeler her ne kadar mali mevzuatın uygulanması bakımından gümrük dışı olarak kabul edilmişlerse de Türkiye siyasi sı-nırları içerisinde bulunmaları nedeniyle buralarda yapılan hizmetler veya buralarda faydalanılan hizmetler KDV’nin konusuna girmektedir. Katma Değer Vergisi Kanununun 17/4-ı maddesinde serbest bölgelerde verilen hizmetlerin KDV’den istisna olduğu hükme bağlanmış olup, söz konusu istisna, kısmi istisna niteliğindedir ve bu hizmetler nedeniyle yüklenilen vergilerin indirim veya iadesi söz konusu değildir. Bir diğer istisna ise 5766 Sayılı Kanun ile getirilmiş olup, söz konusu Kanun ile KDV Kanu-nunun 11 ve 12. maddelerinde yapılan değişiklikle 06.06.2008 tarihin-den itibaren serbest bölgedeki müşteriler için yapılan fason hizmetler1 KDV’den istisna edilmiştir. Böylece serbest bölgelere verilen fason hizmetler tam istisna kapsamına alınmış olup, bu hizmetler nedeniyle yüklenilen vergilerin, mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden h-e saplanacak Katma Değer Vergisinden indirilmesi, indirimin mümkün olmaması durumunda ise iadesi mümkün hale getirilmiştir. Fason hiz-
metlerden doğan KDV alacakları, hizmet ihracatına ilişkin esaslara göre yerine getirilecek olup, iade işlemi için aranan belgeler 110 Seri No.lu KDV Genel Tebliğde özel olarak düzenlenmiştir.
5- FASON HİZMETLERE İLİŞKİN ÖRNEK OLAY VE MUHASEBE KAYDI
Tekstil işi ile uğraşan A Tekstil Anonim Şirketi satacağı pantoların diki-mi konusunda fason işi ile uğraşan B Giyim Limited Şirketi ile anlaşmıştır.
1 110 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinde fason hizmet, bir malın mülkiyet ve tasarruf hakkının devralınmaksızın ücreti karşılığı belirli işlemlere tabi tutularak/işlem-lerden geçirilerek tasarruf veya mülkiyet hakkı sahibine iade edilmesini ifade etmektedir. Buna göre, serbest bölgeden gönderilen ana madde ve malzemelerin, yurt içinde bulunan işletmelerde çeşitli işlemlere tabi tutulduktan sonra yeniden serbest bölgeye gönderilmesi suretiyle verilen fason hizmetler istisna kapsamında değerlendirilecektir.
01.01.2010 tarihli 00001 nolu sevk irsaliyesinde2 şu kayıtların yer al-dığını varsayalım.
1 - ) 1.500,00 metre Pamuklu Kumaş (Birim Alış Fiyatı : 8,00 TL) 2 - ) 500,00 metre Ceplik (Birim Alış Fiyatı : 4,00 TL)
3 - ) 1.100,00 adet Fermuar (Birim Alış Fiyatı : 1,00 TL) Pantolonların üretimi tamamlandığında B Giyim Limited Şirketi (fason-
cu), A Tekstil Anonim Şirketine fason işin bedelini aşağıdaki gibi fatura eder3; FASON PANTOLON DİKİMİ 1100 (adet) x 3TL = 3.300,00 TL KDV % 8 = 264,00 TL4
GENEL TOPLAM = 3.564,00 TL
1/2 KDV TEVFİKATI = 132,00 TL TAHSİL EDİLECEK TUTAR = 3.432,00 TL
| a) A Tekstil Anonim Şirketinin kaydı: | ||||
| -------------------------------------- | /--------------------------------------------- | |||
| 710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri | 15.100 | |||
150 | İlk Madde ve Mazleme Giderleri | 15.100 | ||
150 | 01 | Pamuklu Kumaş (1500 mt.) | 12.000 | |
150 | 02 | Ceplik (500 mt.) | 2.000 | |
150 | 03 | Fermuar (1100 ad.) | 1100 | |
-İlk madde ve malzemelerin sevk irsaliyesi ile fasoncuya gönderilmesi-
--------------------------------------/---------------------------------------------
2 Sevk irsaliyesi, alıcı ve satıcı arasında veya malı elinde bulunduran işletmenin farklı birimleri arasında malın gönderildiğini gösteren belgedir. Malın alıcıya teslim edilmek üze-re satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurması şarttır. Fason iş göndermede, gönde-rilen malzeme mülkiyet değiştirmemektedir. Bu nedenle de malzeme gönderme ile KDV doğmamaktadır.
3 Fasoncu, fason üretim aşamasında iplik, düğme gibi bazı yardımcı maddeler kullanma-sı durumunda şu kaydı yapacaktır;
--------------------------------------/------------------------------------------------
740 Hizmet Üretim Maliyeti xxx
150 İlk Madde ve Malzeme xxx
--------------------------------------/------------------------------------------------
4 Fason olarak yapılan tekstil ve konfeksiyon işlerindeki KDV oranı, 1 Haziran 2007’den itibaren, %18’den %8’e indirilmiştir. İndirimli orandan yararlanabilmek için imal edilecek mal ile ilgili ana hammadde ve diğer hammadelerin, fason iş yaptıranlarca temin edilmesi gerekmektedir. Fason hizmette, hammadde verilmiyorsa, hammadde işi yapan tarafından temin ediliyorsa bu durumda KDV oranı %18 olacaktır.
| MALİ | |||||
730 | Genel Üretim Giderleri | 3300 | |||
191 | İndirilecek KDV | 264 | |||
320 | Satıcılar | 3432 | |||
360 | Ödenecek Vergi ve Fonlar5 | 132 | |||
-Fason üretim dolayısıyla ortaya çıkan giderin ve tevkifatının kaydı-
| --------------------------------------/--------------------------------------------- | ||
| 151 Yarı Mamuller-Üretim | 18.400 | |
| 711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri | ||
| Yansıtma | 15.100 | |
| 731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma | 3300 | |
| - Henüz tam olarak mamul haline gelmeyen ancak direkt | ||
| ilk madde ve malzeme ve genel üretim giderlerinden | ||
| belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamullerin | ||
| yansıtma kaydı- | ||
| --------------------------------------/--------------------------------------------- | ||
| 711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma 15.100 | ||
| 731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma | 3300 | |
| 710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri | 15.100 | |
| 730 Genel Üretim Giderleri | 3300 | |
| -Yansıtma hesaplarının kapatılması- | ||
| --------------------------------------/--------------------------------------------- | ||
| 152 Mamuller | 18.400 | |
| 151 Yarı Mamuller-Üretim | 18.400 | |
| -Pantolon üretiminin tamamlanmasında yapılacak kayıt- | ||
| --------------------------------------/-------------------------------------------- | ||
| b) B Giyim Limited Şirketinin kaydı (Fasoncu): | ||
| ---------------------------------------/-------------------------------------------- | ||
| 120 Alıcılar | 3432 | |
| 600 Yurtiçi Satışlar | 3300 | |
| 391 Hesaplanan KDV | 132 | |
| -Pantolon dikimi nedeniyle elde edilen gelir- | ||
| ---------------------------------------/-------------------------------------------- | ||
| MALİ | ||||||
| KDV tahakkukunda; | ||||||
| i-) Devreden KDV çıkması durumunda yapılacak kayıt; | ||||||
| Önceki dönemden devreden KDV = 125 TL (KDV devrinin olduğunu | ||||||
| göstermek için yazılmış tutardır.) | ||||||
| Bu döneme ait indirilecek KDV = 225 TL (KDV devrinin olduğunu | ||||||
| göstermek için yazılmış tutardır.) | ||||||
| İndirimler toplamı = 750 TL | ||||||
| Hesaplanan KDV= 132 TL | ||||||
| Tevkifat suretiyle kesilen KDV =132 TL | ||||||
| İade edilebilir KDV = 132 TL | ||||||
| -------------------------------------- | /--------------------------------------------- | |||||
| 391 Hesaplanan KDV | 132 | |||||
| 190 Devreden KDV | 86 | |||||
| 136 Diğer Çeşitli Alacaklar6 | 132 | |||||
| 136.00 Tevkifat nedeniyle iade alınacak KDV | ||||||
| 191 | İndirilecek KDV | 225 | ||||
| 190 Devreden KDV | 125 | |||||
| -Dönem içinde devreden KDVsi çıkması durumunda KDV tahakkuku- | ||||||
| -------------------------------------- | /--------------------------------------------- | |||||
| 102 Bankalar | 132 | |||||
| 136 | Diğer Çeşitli Alacaklar | 132 | ||||
| -İade edilebilir KDV’nin tahsil edilmesi- | ||||||
--------------------------------------/---------------------------------------------
ii) Ödenecek KDV çıkmaması durumunda yapılacak kayıt;
Önceki dönemden devreden KDV = 0 TL (Ödenecek verginin olduğu-nu göstermek için yazılmış tutardır.)
Bu döneme ait indirilecek KDV = 100 TL (Ödenecek verginin olduğu-
| nu göstermek için yazılmış tutardır.) | ||
| -------------------------------------- | /--------------------------------------------- | |
| 391 Hesaplanan KDV | 132 | |
191 | İndirilecek KDV | 100 |
360 | Ödenecek Vergi ve Fonlar | 32 |
-Dönem içinde devreden KDVsi çıkmaması durumunda KDV tahakkuku-
--------------------------------------/---------------------------------------------
6 İndirim konusun yapılamayanı 132 TL devir mekanizması ile değil, iade mekanizması ile geri alınabilecektir.
SONUÇ:
Kelime anlamı olarak işletme dışındaki kişilere yaptırılan işlere “fa-son” denilse devergi uygulamaları açısından fason imalatın şartı, imal edi-lecek mal ile ilgili ana hammadde başta olmak üzere, hammaddelerin fason iş yaptıranlarca temin edilmesidir. 107 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğiyle fason tekstil ve konfeksiyon hizmetlerinde 05.01.2008 tarihinden itibaren (1/2) oranında KDV tevkifatı uygulanmakta olup, teks-til ve konfeksiyon işlerinde tevkifat uygulamasından doğan KDV alacak-ları, nakden veya mahsuben olsun sadece vergi inceleme raporu ile iade edilecek, yeminli mali müşavir tasdik raporu geçerli olmayacaktır. Ayrıca, 06.06.2008 tarihinden itibaren serbest bölgedeki müşteriler için yapılan fa-son hizmetler de KDV’den istisna edilmiştir.
KAYNAKÇA
http://www.tdk.gov.tr
Maliye Bakanlığı (10.01.1996). Katma Değer Vergisi 51 No’lu Genel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (22519 sayılı)
Maliye Bakanlığı (30.03.1996). Katma Değer Vergisi 53 No’lu Genel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (22596 sayılı)
Maliye Bakanlığı (21.01.2000). Katma Değer Vergisi 73 No’lu Genel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (23940 sayılı)
Maliye Bakanlığı (03.07.2005). Katma Değer Vergisi 95 No’lu Genel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (25864 sayılı)
Maliye Bakanlığı (04.01.2008). Katma Değer Vergisi 107 No’lu Ge-nel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (26746 sayılı)
Fevzi BULUT*
Oktay COŞGUN**
kaynak: ismmm malicozum/107 sayısı
http://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/107malicozum/11%20fevzi%20bulut-oktay%20coskun.pdf
