MEVCUT DURUM VE YENİ TTK AÇISINDAN TUTULMASI VE TASDİKİ ZORUNLU DEFTERLER

.

.

MEVCUT DURUM VE YENİ TTK AÇISINDAN TUTULMASI VE TASDİKİ ZORUNLU DEFTERLER

.

1- HALEN UYGULANAN MEVCUT DURUM

A- DEFTER TUTMAK ZORUNDA OLANLAR

Vergi Usul Kanunu’nun 172’inci maddesine göre;

1- Ticaret ve Sanat Erbabı

2- Ticaret şirketleri

3- İktisadi kamu müesseseleri

4- Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler

5- Serbest meslek erbabı

defter tutmak zorundadır.

B- TUTULMASI ZORUNLU DEFTERLER

a) Bilanço Esasına Göre Tutulması Zorunlu Defterler

1- Yevmiye Defteri

2- Defteri Kebir

3- Envanter Defteri

b) İşletme Hesabı Esasında Tutulacak Defterler

1- İşletme Hesabı Defteri

2- Envanter Defteri (İhtiyari)

c) Serbest Meslek Erbabının Tutacağı Defterler

1- Serbest Meslek Kazanç Defteri

d) Çiftçilerin Tutması Gereken Defterler

1- Çiftçi İşletme Defteri

.

e) Yabancı Nakliyat Kurumlarının Tutması Gereken Defterler

1- Hasılat Defteri

Bu defterden başka tüzel kişi tacirler ayrıca karar defteri tutmak zorundadırlar. (T.T.K.Md.66)

Diğer taraftan Anonim Şirketler ve diğer sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükellefler damga vergisi defteri tutmak zorundadırlar. (20 No.lu Damga Vergisi Genel Tebliği)

Yine tacirlerin tutmak zorunda oldukları defterlerden başka anonim şirketler için idare meclisi, pay sahipleri defteri, toplantı ve müzakere defteri ve idare meclisi kararlar defteri tutmakla mükelleftir. (T.T.K.Md.326)

.

C- TASDİKİ ZORUNLU DEFTERLER

Vergi mevzuatı veya Türk Ticaret Kanunu’na göre tasdiki zorunlu defterler şunlardır:

1- Yevmiye Defteri

2- Defter-i Kebir

3- Envanter Defteri

4- İşletme Defteri

5- Çiftçi İşletme Defteri

6- Serbest Meslek Kazanç Defteri

7- Karar Defteri

8- Damga Vergisi Defteri

9- Yabancı Nakliyat Kurumlarının Hasılat Defteri

.

D- TASDİK ZAMANI

Vergi Usul Kanununun 221’inci maddesine göre tasdikler aşağıdaki zamanlarda yaptırılacaktır.

.

1- Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda,

.

2- Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı’nca tespit edilenler defterlerin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda,

.

3- Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler, işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak on gün içinde,

.

4- Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce,

Defterlerini ertesi yıl da kullanmak isteyenler Ocak ayı, hesap dönemleri Maliye Bakanlığı’nca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı içinde tasdiki yeniletmeye mecburdurlar.

Karar defterinin sadece kullanılmaya başlamadan önce bir defa tasdik ettirilmesi gerekli ve yeterlidir. Sayfaları bitene kadar kullanılır. Defterin her yıl yeniden tasdik ettirilmesi veya ara tasdik yaptırılması sözkonusu değildir.

.

E- KAPANIŞ TASDİKİ

Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kapanış tasdiki yevmiye ve envanter defteri için sözkonusudur. Ticari defterlerin defter sahibinin lehine delil sayılabilmesi için açılış ve kapanış tasdiklerinin zamanında yaptırılmış olması gerekir.

.

Yevmiye defterinin yeni yılın Ocak ayı sonuna kadar, envanter defterinin ise yeni yılın Mart ayı sonuna kadar kapanış tasdikinin yapılması gerekmektedir.

.

F- TASDİK MAKAMI

Vergi Usul Kanunu’na göre defterler işyerinin, işyeri olmayanlar için ikametgahının bulunduğu yerdeki noter tarafından tasdik olunur. Serbest bölgede faaliyet gösterenlerin bu bölgedeki faaliyetleri için tutacakları defterler serbest bölge müdürlüklerince onaylanır.

Anonim ve limited şirketlerin defterlerinin kuruluş aşamasında şirket merkezinin bulunduğu yer ticaret sicili memuru tarafından da tasdik edilmesi mümkündür.

.

2- YENİ TÜRK TİCARET KANUNU AÇISINDAN TİCARİ DEFTERLER

Yeni TTK‘nın, ticari defterlere ilişkin maddelerini yasanın 64-88 maddeleri arasında görmekteyiz. Yasa koyucu bu konuya ilişkin hükümleri oluştururken, ticari defterlerin işletmenin temel ögelerinden biri olduğunu ve sermaye kadar vazgeçilmez niteliği bulunduğunu da belirtmeye çalışmıştır. Yasa koyucuya göre, defter tutmak, muhasebe düzeninin bir parçasıdır. Asıl olan işletmenin muhasebe düzeninin yeterli olmasıdır. Yasa koyucuya göre, tacirin sorumluluğu ilke olarak, bu noktadadır. Madde gerekçelerine baktığımızda bu konuyu daha iyi anlamak mümkündür.Yeni TTK nın 64. Maddesine baktığımızda, yasa koyucunun asıl amacının tacire muhasebe kaydı tutmayı emretmek olduğunu görmekteyiz. Madde bu amaca uygun olarak kaleme alınmış ve defter tutma yükümlülüğü, bu amacı sağlar şekilde ifade edilmiştir. 6762 sayılı TTK nın 66. Maddesinde yer alan “ Her tacir, ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak münasebetlerini ve her iş yılı içinde elde edilen neticeleri tesbit etmek maksadiyle, işletmesinin mahiyet ve öneminin gerektirdiği bütün defterleri” tutmaya mecburdur hükmü yerine “Her tacir, ticarî defterleri tutmak ve defterlerinde, ticarî işlemleriyle malvarlığı durumunu, Türkiye Muhasebe Standartlarına ve 88 inci madde hükümleri başta olmak üzere bu Kanuna göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır. Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur. İşletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesi defterlerden izlenebilmelidir.” Denilmiştir.Yeni TTK nın 64. Maddesi hükmünde yer alan “üçüncü kişi uzmanlara…..fikir verebilecek şekilde tutulur.” Hükmü geçmişde yaşananları dikkate alarak hüküm haline getirilmiştir. “Tek düzen muhasebe” sistemine geçmeden önce, her muhasebecinin kendi sistemi vardı ve defterler nerede ise ancak kendi muhasebecisi tarafından okunur halde idi. Tek düzen muhasebe sistemi bunu önlemek için getirildi. Kaldı ki zaten yeni Tek düzen hesap planı üzerindeki çalışmalarda başlamıştır.

.

A- Tutulması Zorunlu Defterler

Yeni yasa 6762 sayılı yasanın yaptığı ayrımların hiç birine girmemekte ve ismen sayılan, ismen sayılmayan zorunlu defter, isteğe bağlı defter ayrımı ile uğraşmamakta ayrıca gerçek kişi tacirin, işletme defteri ile yetinmek olasılığını ortadan kaldırmaktadır.

.

Yeni TTK ya göre tüzel kişi ve gerçek kişi tacir, yevmiye defteri, büyük defter ve envanter defterini tutmakla yüklümdür. Söz konusu 64. Maddenin 5. fıkrasına göre ise, bu defterlerin dışında tutulması zorunlu defterleri Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu belirleyecektir.

.
Yeni TTK nın 64/4 maddesi, yönetim ve genel kurul karar defteri ile pay defterinin muhasebe defteri niteliğinde defter olmamasına rağmen ticari defter olarak nitelendirildiğini hükme bağlamaktadır.

.

-Yevmiye Defteri

-Defteri Kebir

-Envanter Defteri

-Pay Defteri

-Yönetim Kurulu Karar Defteri

-Genel Kurul Toplantı Defteri

-Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından belirlenecek diğer defterler

.

B- Kapanış Tasdiki

.
Yeni TTK nın 64/3 maddesinde ise, ticari defterlerin açılış ve kapanış tasdiklerine ilişkin hükmü görmekteyiz. Bu hükme göre “Ticarî defterler, açılış ve kapanışlarında noter tarafından onaylanır. Kapanış onayları, izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar yapılır. Şirketlerin kuruluşunda defterlerin açılışı ticaret sicili müdürlükleri tarafından da onaylanabilir. Açılış onayının noter tarafından yapıldığı hallerde noter, ticaret sicili tasdiknamesini aramak zorundadır. Böylece meslek odasından belge istenmesine son verilmiştir. Ticaret sicilinden gelecek tasdikname ile şirketin yöneticilerini saptamak mümkün olacaktır. YTTK nın 64 maddesinin gerekçesine göre, tasdik işleminin de bu yetkililer tarafından yaptırılması aranmaktadır

.
Türkiye Muhasebe Standartlarına göre elektronik ortamda veya dosyalama suretiyle tutulan defterlerin açılış ve kapanış onaylarının yapılıp yapılmayacağı, yapılacaksa bunun şekli ve esasları Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca bir tebliğle belirlenir.”Gerekçeye baktığımızda, ticari defterler sözcükleri ile karar defterleri ve pay defteri de dahil olmak üzere tüm ticari defterlerin ifade edildiğini görmekteyiz. Yasa koyucu, böylece, karar ve pay defterlerinde ki çift kayıt gibi yasa dışı yolları önlemek istediğini madde gerekçesinde belirtmektedir.Yeni TTK, kapanış tasdiki açısından, 6762 sayılı yasadan ayrılmış tüm defterlerin kapanış tasdiklerin istemenin yanı sıra kapanış tasdiki süresini 6 aya çıkarmıştır.

.

Konuyu madde madde  incelediğimizde;

.

1- Kullanılacak Defterler : Artık Tüzel ve Gerçek kişi ayrımı yapılmadan her tacirin Yevmiye, Kebir ve Envanter defteri tutması gerektiği bunlara ilave olarak Pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı defteri ticari defter olarak kabul edilmiştir.

.

2- Açılış Onay Makamı : Her iki kanunda da değiştirilmemiş Noter tarafından veya Şirket kuruluşunda Ticaret Sicili Müdürlükleri tarafından da onaylanabilir.

.

3- Açılış Onay zamanı : Her iki Kanununda da değiştirilmemiş Kullanılmaya başlamadan önce tasdiki zorunlu kılmıştır.

.

4- Kapanış Onay Makamı : Her iki kanunda da değiştirilmemiş ve Noter tarafından yapılacağı kabul edilmiştir.

.

5- Kapanış Onay Zamanı: Eski kanununda Yevmiye Defteri açısından Ocak, Envanter defteri açısından Mart olarak kabul edilen kapanış onay zamanı yeni kanun ile birlikte standart olarak izleyen faaliyet döneminin 6.ayının sonuna kadar olarak kabul edilmiştir.

.

Kaynaklar:

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu,

6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu

.

Yıldırım ERCAN
http://www.huseyinust.com/