YENİ T.T.K. GÖRE LİMİTED ŞİRKETLERİN TASFİYESİ, ORTAKLARIN ŞİRKETTEN ÇIKMASI VE ÇIKARILMASI
01.07.2012 Tarihinde yürürlüğe girecek yeni Türk Ticaret Kanunu ile limited şirketlerin ortaklarının şirketten çıkmaları veya çıkarılmaları ile ilgili önemli düzenlemeler yapılmıştır.
Halen yürürlükte bulunan eski yasa hükümlerine göre limited şirket ortaklığı, ortaklıktan çıkma veya çıkarılma konusunda adeta boşanmanın yasaklandığı bir "Katolik nikahı" gibi idi.
Yeni yasa ile limited şirket ortaklarının şirketten çıkmaları veya çıkarılmaları hususunda piyasaların beklediği doğrultuda, şirket tüzel kişiliğini bozmadan ve şirket faaliyetlerini etkilemeden ortaklıktan çıkabilme ve çıkarılabilme imkanları veren düzenlemeler yer almıştır.
Bu yazımızda, limited şirketlerin sona ermesi ve şirket ortaklarının şirketten çıkma ve çıkarılmaları ile ilgili olarak yeni Türk Ticaret Yasasında yer alan hususlara değinmeye çalışacağız.
LİMİTED ŞİRKETLERİN SONA ERME SEBEPLERİ
•1) Limited şirket aşağıda yer alan hallerden birinin gerçekleşmesiyle sona erer;
•a) Şirket sözleşmesinde öngörülmüş bulunan sona erme sebeplerinden birinin gerçekleşmiş olmasıyla,
•b) Şirket genel kurul kararıyla,
•c) Şirketle ilgili iflasın açılmış olmasıyla,
•d) Yasada öngörülen diğer sona erme hallerinden biriyle,
•2) Uzun süreden beri şirketin, kanunen gerekli organlarından biri mevcut değilse veya genel kurul toplanamıyorsa, ortaklardan veya şirket alacaklılarından birinin şirketin feshini istemesi üzerine şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi, müdürleri de dinleyerek şirketin durumunun kanuna uygun hale getirilmesi için bir süre belirler. Belirlenen bu süre içinde durum düzeltilmezse, mahkemece şirketin feshine karar verilir.
•3) Haklı sebeplerin varlığı halinde, her ortak mahkemeden şirketin feshini isteyebilir. Mahkeme, ortağın, şirketin feshini istemesi ile ilgili talebine; şirketin feshini isteyen davacı ortağın payının gerçek değerinin ödenmesine ve davacı ortağın şirketten çıkarılmasına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme hükmedebilir.
•4) Şirketin feshi ile ilgili fesih davası açıldığında mahkeme taraflardan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri alabilir.
LİMİTED ŞİRKETLERİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI
SONA ERMENİN TESCİL VE İLANI
Limited şirketin sona ermesi, iflastan ve mahkeme kararından başka bir sebepten ileri gelmişse, şirket müdürü, şayet müdürler birden fazla ise en az iki müdür tarafından ticaret siciline tescil ve ilan ettirilir.
SONA ERMENİN SONUÇLARI
Sona eren şirket, kanundaki istisnaları saklı kalmak kaydıyla tasfiye haline girer.
Tasfiye halindeki şirket, pay sahipleri ile olan ilişkileri de dahil, tasfiye sonuna kadar tüzel kişiliğini korur ve ticaret unvanını "tasfiye halinde" ibaresi eklenmiş olarak kullanır. Bu halde, şirket organlarının yetkileri tasfiye amacıyla sınırlıdır.
ŞİRKETİN İFLASI HALİNDE TASFİYE
İflas halinde tasfiye, iflas idaresi tarafından İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre yapılır. Şirket organları temsil yetkilerini, ancak şirketin iflas dairesi tarafından temsil edilmediği hususlar için korurlar.
ŞİRKET ORGANLARININ DURUMU
Limited şirket tasfiye haline girince, organların görev ve yetkileri, tasfiyenin yapılabilmesi için zorunlu olan, ancak nitelikleri gereği tasfiye memurlarınca yapılamayan işlemlere özgülenir.
Tasfiye işlerinin gereklerinden olan hususlar hakkında karar vermek üzere genel kurul tasfiye memurları tarafından toplantıya çağrılır.
TASFİYE- TASFİYE MEMURLARININ ATANMASI
Şirket sözleşmesi veya genel kurul kararı ile ayrıca tasfiye memuru atanmadığı takdirde, tasfiye, yönetim kurulu tarafından yapılır.
Tasfiye memurları, şirket ortaklarından veya üçüncü kişilerden olabilir. Tasfiye ile görevlendirilenler esas sözleşmede veya atama kararında aksi öngörülmemişse olağan ücrete hak kazanırlar.
Şirket müdürleri, tasfiye memurlarını ticaret siciline tescil ve ilan ettirir. Tasfiye işlerinin şirket müdürlerince yapılması halinde de bu hüküm uygulanır.
Şirketin feshine mahkemenin karar verdiği hallerde tasfiye memuru mahkemece atanır.
Temsile yetkili tasfiye memurlarından en az birinin Türk vatandaşı olması ve yerleşim yerinin Türkiye'de bulunması şarttır.
TASFİYE MEMURLARININ GÖREVDEN ALINMASI
Şirket sözleşmesi veya genel kurul kararıyla atanmış olan tasfiye memurları ve bu görevi yerine getiren şirket müdürleri, şirket genel kurulu tarafından her zaman görevden alınabilirler. Genel kurul görevden aldığı tasfiye memurlarının (tasfiye görevini yerine getiren şirket müdürleri dahil) yerine her zaman yenilerini atayabilir.
Şirket ortaklarından birinin istemiyle veya haklı sebeplerin varlığında, mahkeme de tasfiyeye memur edilen kişileri görevden alabilir ve yerlerine yenilerini atayabilir. Bu yolla atanan tasfiye memurları, mahkemenin atama kararına dayanılarak tescil ve ilan olunurlar.
Şirketi temsile yetkili tasfiye memurlarından hiçbiri Türk vatandaşı değilse ve hiç birinin Türkiye'de yerleşim yeri bulunmuyorsa, mahkeme şirket ortaklarından veya alacaklılardan birinin veya Sanayi ve Ticaret Bakanlığının istemiyle, söz konusu şartlara uygun birini tasfiye memuru olarak atar.
TASFİYE MEMURLARININ ŞİRKET AKTİFLERİNİ SATMA YETKİSİ
Şirket genel kurulu tarafından aksi kararlaştırılmamışsa, tasfiye memurları şirketin aktiflerini pazarlık yoluyla da satabilirler.
Şirketin önemli miktardaki aktiflerinin toptan satılabilmesi için genel kurulun kararı gereklidir. Genel kurulun bu kararı; sermayenin en az yüzde yetmiş beşini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla almış olması gereklidir. Şayet, bu kararın alınacağı birinci toplantıda yeterli nisap temin edilememişse, ayni nisabın ikinci toplantıda da aranmış olması şarttır.
TASFİYE MEMURLARININ YETKİLERİNİN SINIRLANDIRILMASI VE GENİŞLETİLMESİ
Tasfiye memurlarına yasa ile tanınmış olan yetkiler devredilemez. Ancak, belirli uygulama işlemlerinin yapılabilmesi için, tasfiye memurlarından biri diğerine veya üçüncü bir kişiye temsil yetkisi verilebilir.
Tasfiye memurlarının üçüncü kişilerle tasfiye amacı dışında yaptığı işlemler şirketi bağlar.
Tasfiye memurları birden fazla ise, aksi genel kurul kararında veya şirket sözleşmesinde öngörülmemişse, şirketin bağlanabilmesi için imzaya yetkili iki tasfiye memurunun şirket unvanı altında imza atması gereklidir. Tasfiye halindeki şirketi tasfiye ile ilgili konularda ve mahkemelerde ve dış ilişkilerde tasfiye memurları temsil eder.
Tasfiye memurlarının görevlerini yerine getirirken işledikleri haksız fiillerden şirket de sorumludur.
TASFİYE İŞLERİ
1. İLK ENVANTER VE BİLANÇO
Tasfiye memurları görevlerine başlar başlamaz, şirketin tasfiyenin başlangıcındaki durumunu incelerler; gerekirse şirket mallarına değer biçmek için uzmanlara başvurarak, şirketin malvarlığına ilişkin durumu ile finansal durumunu gösteren bir envanter ile bilanço düzenler ve genel kurulun onayına sunarlar.
Envanter ve bilançonun onaylanmasından sonra, tasfiye memurları şirketin envanterde yazılı bütün malları ile defter ve belgelerine el koyarlar.
2. ŞİRKET ALACAKLILARININN ÇAĞRILMASI VE KORUNMASI
Şirketten alacaklı oldukları şirket defterlerinden veya diğer belgelerden anlaşılan ve yerleşim yerleri bilinen kişiler taahhütlü mektupla, diğer alacaklılar Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ve şirketin internet sitesinde ve aynı zamanda esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde, birer hafta arayla yapılacak üç ilanla şirketin sona ermiş bulunduğu konusunda bilgilendirilirler ve alacaklarını tasfiye memurlarına bildirmeye çağrılırlar.
Şirketten alacaklı oldukları bilinenler, bildirimde bulunmazlarsa alacaklarının tutarı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca belirlenecek bir bankaya depo edilir.
Şirketin, henüz muaccel olmamış veya hakkında uyuşmazlık bulunan borçlarını karşılayacak tutarda para notere depo edilir.
Şirket alacaklılarının çağrılması ve korunması ile ilgili olarak yukarıda yer alan hükümlere aykırı hareket eden tasfiye memurları, kusurlarının bulunmadığını ispatlamadıkça, haksız olarak ödedikleri paralardan dolayı, hem şirkete hem pay sahiplerine ve hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.
3.DİĞER TASFİYE İŞLERİ
Tasfiye memurları;
•a) Şirketin süregelen işlemlerini tamamlamak, gereğinde pay bedellerinin henüz ödenmemiş olan kısımlarını tahsil etmek, aktifleri paraya çevirmek ve şirket borçlarının, ilk tasfiye bilançosundan ve alacaklılara yapılan çağrı sonucunda anlaşılan duruma göre, şirket varlığından fazla olmadığı saptanmışsa, bu borçları ödemekle yükümlüdürler.
•b) Tasfiyenin gerektirmediği yeni bir işlem yapamazlar,
•c) Şirket borçları şirket varlığından fazla olduğu takdirde durumu derhal şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine bildirirler, mahkeme iflasın açılmasına karar verir.
•d) Tasfiyenin uzun sürmesi halinde, her yıl sonu için tasfiyeye ilişkin finansal tabloları ve tasfiye sonunda da kesin bilançoyu düzenleyerek şirket genel kuruluna sunarlar.
•e) Şirketin bütün mal ve haklarının korunması için düzenli ve görevinin bilincinde bir yönetici gibi gereken önlemleri alır ve tasfiyeyi mümkün olan en kısa sürede bitirirler.
•f) Tasfiye işlemlerinin düzenli yürütülmesi ve güvenliği için gereken defterleri tutarlar.
•g) Tasfiye sırasında elde edilen paralardan şirketin süregelen harcamaları için gerekli olan para dışında kalan paraları, bir bankaya şirket adına yatırırlar.
•h) Vadesi gelmemiş borçları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca kısa vadeli kredilere uygulanan oran üzerinden iskonto ederek derhal öderler. Alacaklılar bu ödemeyi kabul etmek zorundadırlar. Kanun gereği iskonto edilmesi mümkün olmayan (vergi, sosyal güvenlik ödemeleri v.s.) alacaklar bu hükümden istisnadır.
•i) Pay sahiplerine tasfiye işlerinin durumu hakkında bilgi ve istedikleri takdirde bo konuda imzalı belge verirler.
TASFİYE SONUCUNUN DAĞITILMASI
Tasfiye halinde bulunan şirketin borçları ödendikten ve pay bedelleri geri verildikten sonra kalan şirket varlığı, şirket esas sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa şirket ortakları arasında, ödedikleri sermayeler oranında dağıtılır.
Şirket alacaklılarına alacaklarını almaları ile ilgili olarak üçüncü kez yapılacak çağrı tarihinden bir yıl geçmedikçe, şirket kalan malvarlığı dağıtılamaz. Alacaklılar için bir tehlike mevcut olmadığı takdirde mahkeme son çağrı tarihinden itibaren bir yıllık süre geçmeden de şirket malvarlığının dağıtımına izin verebilir.
Şirket esas sözleşmesinde veya genel kurul kararında aksine hüküm bulunmadıkça tasfiye kalanı para olarak dağıtılır.
ŞİRKET DEFTERLERİNİN SAKLANMASI
Tasfiyenin sonunda defterler ve tasfiyeye ilişkin olanlar da dahil olmak üzere tüm belgeler, yasada usul ve esasları belirlenen zamanaşımı süresinin sonuna kadar saklanmak zorundadır.
ŞİRKET UNVANININ TİCARET SİCİLİNDEN SİLİNMESİ
Tasfiyenin sona ermesi üzerine şirkete ait ticaret unvanının sicilden silinmesi tasfiye memurları tarafından sicil müdürlüğünden istenir. İstem üzerine silinme tescil ve ilan edilir.
UYGULANACAK DİĞER HÜKÜMLER
Pay sahipleri ile tasfiye memuru veya memurları arasındaki uyuşmazlıkların çözümü basit yargılama usulüne tabidir.
Mahkeme, gerekli görürse ilgili pay sahiplerini dinleyerek, kararını otuz gün içinde verir.
Tasfiyeye ilişkin genel kurul kararının, şirket esas sözleşmesinde, aksine daha ağır bir nisap öngörülmemişse, sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin varlığıyla toplanan ve toplantı süresince bu nisabın korunduğu şirket genel kurul toplantısında hazır bulunan oyların çoğunluğu ile alınması gereklidir.
EK TASFİYE
Tasfiyenin kapanmasından sonra ek tasfiye işlemlerinin yapılmasının zorunlu olduğu anlaşılırsa, son tasfiye memurları, şirket müdürleri, şirket ortakları veya alacaklılar, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden, bu ek işlemler sonuçlandırılıncaya kadar, şirketin yeniden tescilini isteyebilirler.
Mahkeme istemin yerinde olduğuna kanaat getirirse, şirketin ek tasfiye işlemlerinin tamamlanması için yeniden tesciline karar verir ve bu işlemleri yapmaları için son tasfiye memurlarını veya yeni bir veya birkaç kişiyi tasfiye memuru olarak atayarak tescil ve ilan ettirir.
TASFİYE SÜRECİNDEN DÖNÜLMESİ
Şirket sürenin dolmasıyla veya genel kurul kararıyla sona ermiş ise, pay sahipleri arasında şirket malvarlığının dağıtımına başlanmış olmadıkça, genel kurul şirketin devam etmesini kararlaştırabilir.
Devam kararının sermayenin en az yüzde altmışının oyu ile alınması gerekir. Esas sözleşme ile bu nisap ağırlaştırılabilir ve başkaca önlemler öngörülebilir. Tasfiyeden dönülmesine ilişkin genel kurul kararını tasfiye memurları tescil ve ilan ettirir.
Şirket iflasın açılmasıyla sona ermiş olmasına rağmen iflas kaldırılmışsa ve iflas, konkordatonun uygulanmasıyla sona ermişse şirket devam eder.
Tasfiye memuru iflasın kaldırıldığına ilişkin kararı tescil ettirir. Tescil istemine, pay bedellerinin ve tasfiye paylarının pay sahipleri arasında dağıtılmasına başlanmadığına ilişkin belge de eklenir.
GENEL OLARAK ŞİRKETTEN ÇIKMA VE ÇIKARILMA
Limited şirket sözleşmesi ile, ortaklara şirketten çıkma hakkı tanınabilir. Şirketten çıkma hakkının kullanılması belirli şartlara bağlanabilir.
Her şirket ortağı, haklı sebeplerin varlığında şirketten çıkmasına karar verilmesi için dava açabilir. Mahkeme şirketten çıkma istemi üzerine, dava süresince, ortaklıktan çıkma isteminde bulunan davacının ortaklıktan doğan hak ve borçlarından bazılarının veya tümünün dondurulmasına veya davacı ortağın durumunun teminat altına alınması amacıyla diğer önlemlere karar verebilir.
ÇIKMAYA KATILMA
Ortaklardan biri şirket sözleşmesindeki hükme dayanarak çıkmak istediği veya haklı sebeplerden dolayı çıkma davası açtığı takdirde, şirketin müdür veya müdürleri gecikmeksizin şirketin diğer ortaklarını bundan haberdar ederler.
Çıkma isteğinde bulunan ortaklar dışındaki şirket ortaklarından her biri, mahkemeye başvurulduğuna dair haberin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde;
•a) Şirket sözleşmesinde öngörülen haklı sebep kendisi yönünden de geçerliyse, kendisinin de çıkmaya katılacağını şirket müdürlerine bildirmek,
•b) Açacağı bir dava ile haklı sebepler dolayısıyla çıkma davasına katılmak,
Hakkına sahiptirler.
Şirketten çıkan tüm ortaklar, esas sermaye payları ile orantılı olarak, eşit işleme tabi tutulurlar.
Şirket sözleşmesindeki hüküm sebebiyle veya haklı bir sebebin varlığı dolayısıyla bir ortağın şirketten çıkarılması halinde bu hüküm uygulanmaz.
ŞİRKETTEN ÇIKARMA
Şirket sözleşmesinde, bir ortağın şirket genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceği sebepler öngörülebilir.
Şirket genel kurulunun çıkarma kararına karşı ortak, kararın noter aracılığıyla kendisine bildirilmesinden itibaren üç ay içinde, çıkarma kararının iptali için dava açabilir.
Şirketin istemi üzerine ortağın mahkeme kararıyla haklı sebeplere dayanılarak şirketten çıkarılması hali istisnadır.
AYRILMA AKÇESİ
İSTEM VE TUTAR
Şirketten ayrılan ortak, esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini isteme hakkını haizdir.
Şirket sözleşmesinde öngörülen ayrılma hakkı dolayısıyla, şirket sözleşmesinde ayrılma akçesi ile ilgili olarak farklı düzenlemeler yapılabilir.
ÖDEME
Şirketten ayrılan ortağın ayrılma akçesi;
•a) Şirket kullanılabilir bir öz kaynak üzerinde tasarruf ediyorsa,
•b) Şirketten ayrılan kişinin esas sermaye payı devredilebiliyorsa,
•c) Esas sermaye, ilgili hükümlere göre azaltılmışsa,
Ortağın şirketten ayrılmasıyla muaccel hale gelir.
Kullanılabilecek öz kaynak tutarı bir işlem denetçisi raporu ile belirlenir. Bu tutar ayrılma akçesinin ödenmesine yetmiyorsa, işlem denetçisi esas sermayeden ne tutarda indirim yapılması gerektiğini de gösterir.
Ayrılan ortağın ayrılma akçesinin ödenmeyen kısmı, şirkete karşı bütün alacaklılardan sonra gelen bir alacak oluşturur. Bu husus yıllık raporda kullanılabilir öz kaynak tutarının tespiti ile muaccel hale gelir.
ORTAKLAR GENEL KURUL KARARI
Bir ortağın haklı sebepler dolayısıyla şirketten çıkarılması için mahkemeye başvurulması ve bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebepten dolayı şirketten çıkarılması ile ilgili olarak ortaklar genel kurulu, temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunmasıyla şartıyla karar alabilir. (Yasanın madde 621/1 bendi gereğince)
SONUÇ
Yeni Türk Ticaret yasası ile, limited şirket ortaklarının şirketten çıkma ve çıkarılmaları ile ilgili olarak, piyasalarda öteden beri yaşanan sorunlarda dikkate alınarak düzenlemeler yapılmıştır.
Şirket sözleşmesi ile, şirketten çıkma ve çıkarılmanın yasada sayılan haller dışındaki kriterlerini belirleme imkanı getirilmiş olması, bu konuda yaşanan çözümsüzlük problemlerini büyük ölçüde ortadan kaldıracaktır.
Şirketten ayrılan ortağın, şirketin feshini istemesi halinde, mahkemenin; şirketin feshi yerine, ayrılmak isteyen ortağa uygun bir bedel ödenmesine veya davacı ortağın şirketten çıkarılmasına karar verebilmesi şirketin devamı bakımından önemli bir düzenlemedir.
Yine, ortaklara çıkmaya katılma hakkı tanınması, çıkan tüm ortaklara da, esas sermaye payları ile orantılı olarak, eşit işleme tabi tutulacakları da, yeni yasada hüküm altına alınmış olup, yasanın fiilen yürürlüğe girmesiyle, yapılan bu düzenlemelerin olumlu sonuçlarını hep beraber görebileceğimiz kanaatindeyim.
Hayrul KAYAR
Samsun Bağımsız Dış Denetim ve SMMM A.Ş.
http://yildirimercan.blogspot.com/
