6111 Sayılı Kanunla Getirilen Sigorta Prim Desteğinden Yararlanma Süresiİşsizliğin azaltılması ve istihdamın artırılması başta olmak üzere, bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesi, kadınların ve gençlerin işgücüne katılımına imkan verilmesi, çalışanların vasıflarının artırılması, mesleki ve teknik eğitimin özendirilmesi gibi nedenlerle teşvik kanunları çıkarılarak uygulamaya konulmaktadır.
I. Giriş
Bu bağlamda, 1 Mart 2011 tarihinden geçerli olmak üzere 6111 sayılı Kanun ile işverenlere yönelik sigorta prim indirimini öngören yeni bir teşvik uygulaması getirilmiştir. Teşvik düzenlemelerinin bir kısmında nihai bir geçerlilik süresine yer verilmezken, bazılarında uygulama belirli bir süre ile sınırlandırılmıştır. İşveren maliyet girdilerini azaltıcı etkisi bulunan bu kabil teşvik uygulamalarında, uygulama sonuçlarının alınarak belirli bir sistem dahilinde irdelenmesi, istihdamı artırıcı, işsizliği önleyici etkilerinin olumlu yönde ölçülmesi halinde Bakanlar Kuruluna verilen “uzatma yetkisi” nin kullanılarak teşvik uygulamasının sürdürülmesi gerektiği kanaatini taşımaktayız.
25/02/2011 tarihli Resmi Gazete''''de yayınlanan 6111 sayılı Kanunun 74''''üncü maddesi ile 4447 sayılı Kanuna geçici 10''''uncu madde olarak eklenen sigorta primi işveren hissesi desteğini öngören teşvik uygulaması belirli bir süreye bağlanmıştır. Ancak bu süre tüm işe alınan sigortalılar açısından yeknesaklık göstermeyip, işe alınan kişilerin yaşına, belirli vasıfları taşıyıp taşımadıklarına, Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olup olmadıklarına göre değişkenlik göstermektedir.
II. Sigorta Prim Desteğinden Yararlanma Süresi
4447 sayılı Kanunun geçici 10''''uncu maddesinde öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanma süresi, kapsama giren sigortalının yaşına, mesleki yeterlilik belgesi sahibi olup olmadığına, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitirip bitirmediğine, Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen iş gücü yetiştirme kursunu bitirip bitirmediğine, Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olup olmadığına göre belirlenmektedir.
Bu itibarla;
1- Yaş Unsuru Esas Alındığında
a) 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler ile 18 yaşından büyük kadın sigortalılar yönünden: 01/03/ 2011-31/12/2015 tarihleri arasında işe alınan 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler ile 18 yaşından büyük kadın sigortalılardan, işe giriş tarihi itibari ile;
Mesleki yeterlilik belgesi sahibi olup belgede belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınan ve/veya çalıştırılan, ancak Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olmayanlardan dolayı 48 ay süreyle,
Mesleki yeterlilik belgesi sahibi olup belgede belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınan ve/veya çalıştırılan ve ayrıca Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olanlardan dolayı 54 ay süreyle,
Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğrenimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirip belgede belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınan ve/veya çalıştırılan, ancak Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olmayanlardan dolayı 36 ay süreyle,
Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğrenimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirip mesleği ile ilgili alanda çalıştırılan ve Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olanlardan dolayı 42 ay süreyle,
Mesleki yeterlilik belgesi sahibi olmayan, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirmeyen ve Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olmayanlardan dolayı 24 ay süreyle,
Mesleki yeterlilik belgesi sahibi olmayan, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğrenimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirmeyen, ancak Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olanlardan dolayı 30 ay süreyle,
yararlanılacaktır.
b) 29 yaşından büyük erkek sigortalılar yönünden: Kanunun uygulama dönemini kapsayan 01/03/2011-31/12/ 2015 tarihleri arasında işe alınan 29 yaşından büyük erkek sigortalılardan, işe giriş tarihi itibariyle;
Mesleki yeterlilik belgesi sahibi veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitiren ve belgede belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınan, çalıştırılan ancak Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olmayanlardan dolayı 24 ay süreyle,
Mesleki yeterlilik belgesi sahibi veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitiren, mesleği ile ilgili alanda çalıştırılan ve Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olanlardan dolayı 30 ay süreyle,
Mesleki yeterlilik belgesi almamış veya teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirmemiş, ancak Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olanlardan dolayı 6 ay süreyle,
4447 sayılı Kanunun geçici 10''''uncu maddesinde öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden işverenler yararlanabilecektir.
2- Belge (Mesleki Yeterlilik Belgesi) ve Öğrenim Durumu (Mesleki ve Teknik Eğitim Mezunu Olanlar) Esas Alındığında
01/03/2011-31/12/2015 tarihleri arasında 5510 sayılı Kanunun 4/a maddesi kapsamında işe alınan ve işe alındığı tarih itibariyle mesleki yeterlilik belgesi sahibi olmayan, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitirmemiş olan ancak bu şekilde işe alındıktan sonra çalışmakta iken mesleki yeterlilik belgesi alan veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğrenimi bitiren sigortalılardan dolayı 12 ay süreyle teşvikten yararlanılacaktır.
Belge ve öğrenim durumu haricindeki diğer şartları sağlamış olması nedeniyle teşvik kapsamında olan sigortalının, 01/03/2011-31/12/2015 tarihleri arasında olmak kaydıyla çalışmakta iken mesleki yeterlilik belgesi alması veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitirmesi durumunda, söz konusu sigortalıdan dolayı bahse konu destekten mevcut yararlanma süresine ilave olarak 12 ay süreyle daha yararlanılacaktır.
Sigortalıların 01/03/2011-31/12/2015 tarihleri arasında işe alınmış olmaları gerektiğinden, 01/03/2011 tarihinden önce işe alınmış olan sigortalılar mesleki yeterlilik belgesini veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğrenimi 01/03/2011-31/12/2015 tarihleri arasında alsalar/bitirseler dahi bu sigortalılar için teşvikten yararlanma imkanı bulunmamaktadır.
Çalışmakta iken, farklı bir meslekle ilgili yeterlilik belgesi alan veya farklı bir meslekle ilgili mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitiren bir sigortalının, işyerinde mesleği ile ilgili alanda çalıştırılmaması halinde bu sigortalıdan dolayı sigorta prim desteğinden yararlanılamayacaktır.
III.Teşvikten Yararlanma Süresine İlişkin Genel Hususlar
4447 sayılı Kanunun geçici 10''''uncu maddesinde öngörülen sigorta prim desteğinden işverenlerin yararlanabilmesi için, istihdam edilen sigortalılardan mesleki yeterlilik belgesine istinaden bir yararlanma olması için, bu belgenin Mesleki Yeterlilik Kurumu''''ndan alınmış olması gerekmektedir. Ayrıca, sigortalıların mesleki yeterlilik belgesi ve öğrenim durumu (teknik ve mesleki eğitim kurumları), İş-Kur işgücü yetiştirme kurslarını bitirmelerinden dolayı teşvikten yararlanacak olunması halinde sigortalıların bu belgelerde belirtilen mesleklerde ya da alanlarda işe alınmaları ve çalıştırılmaları gereklidir.
Anılan kanunun geçici 10''''uncu maddesinde öngörülen prim desteğinden her bir sigortalı için yalnızca bir defa yararlanılacaktır. Söz konusu destekten yararlanmış olan bir sigortalının, destekten yararlanma süresini tamamladıktan sonra veya destekten yararlanma süresi sona ermeden işsiz kalması halinde sonradan işe girdiği işyeri işvereninin 4447 sK.nun geçici 10''''uncu maddesinde öngörülen destekten yararlanması imkanı bulunmamaktadır.
Destek kapsamına giren ancak işe alındığı tarih itibariyle 18 yaşından küçük olan sigortalılar için, işe alındıkları tarih ile 18 yaşını doldurdukları tarih arasında geçen süre destekten yararlanma süresine ilave edilemeyecektir.
Kapsama giren sigortalılardan dolayı destekten yararlanma süresi içinde işyerinin ödeme süresi geçmiş prim borcunun bulunduğu veya aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi dışında verildiği aylardan destekten yararlanma söz konusu olamayacağından, bu dönemlerde ortalama sigortalı sayısına ilave sigortalı alınmış olsa bile destekten yararlanılmamış olan bu süreler için yararlanma süresinin ötelenmesi söz konusu edilemeyecektir.
IV. Sonuç
6111 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanunun geçici 10''''uncu maddesinde yapılan düzenlemeyle, mesleki ve teknik eğitim veren orta ve yüksek öğrenim kurumlarından mezun olanlara istihdam avantajı sağlanmış ve böylece mesleki ve teknik eğitimin özendirilmesi amaçlanmıştır. Mesleki yeterlilik belgesi sahibi olanları ya da meslek ve teknik eğitimi veren orta ve yüksek okul mezunlarını istihdam eden işverenlere daha uzun süreli sigorta prim desteği sağlanmıştır. Bu durum aynı zamanda işgücü vasfının artırılmasına, başka bir deyişle vasıflı işgücünün istihdam edilmesine imkan tanımaktadır. İşverenlere 6 ay ile 54 ay arasında değişen sürelerde sigorta primi işveren hissesinin İşsizlik Sigortası Fonu''''ndan sağlanması olanağı getirilmiştir. Mesleki Yeterlilik Kurumu'''' ndan alınmış mesleki yeterlilik belgesi sahibi olanlar, mesleki ve teknik eğitimini tamamlayanlar ve Türkiye İş Kurumuna kayıtlı olan işsizler için diğerlerine göre daha uzun süreli bir teşvik sistemi öngörülmüştür. Ülkemizin genç nüfus yapısı dikkate alındığında, 18-29 yaş arasında bulunan gençlerin istihdamının teşvik edilmesi ülke işgücünün üretime yönlendirilmesi açısından önemlidir.
Bir diğer dikkati çeken husus, işverenlerin çalıştıracağı işçiyi Türkiye İş Kurumu''''na kayıtlı olanlar arasından temin etmesi halinde teşvikten daha uzun süreli yararlanabilecek olmasıdır. Ayrıca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili kuruluşu olan ve ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek, denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için gerekli ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmek üzere kurulan Meslekî Yeterlilik Kurumunu önemli hale gelmiştir. Söz konusu teşvik düzenlemesi, işgücünün niteliğinin geliştirilmesinde ve istihdamın sağlanmasında Türkiye İş Kurumu ile Mesleki Yeterlilik Kurumu''''nun önemini ortaya koyması bakımından ayrıca anlamlıdır.
Beyazıt ABLAY
(SGK Başmüfettişi)
Lebib Yalkın Yayımları
