YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE ANONİM ŞİRKET GENEL KURULUNUN DEVREDEMEYECEĞİ GÖREV VE YETKİLER
I- GİRİŞ
1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecek olan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu(1) (YTTK)(2)’da anonim şirketin zorunlu organları genel kurul ve yönetim kurulu olarak sayılmıştır. Denetçinin şirket organı olup olmadığı konusunda ise Kanun’da açık bir hükme yer verilmemiş, bu konu öğretiye bırakılmıştır. Gerçekten de, denetçinin Kanun’da ele alınış şekli, bazen ona organ hüviyeti tanımaktadır. Genel kurulun, yönetim kurulu yanında şirket denetçilerini de ibra etmesi buna örnek gösterilebilir. Buna karşılık, denetimin, şirket dışından bağımsız denetçiler eliyle gördürülmesi, denetçinin şirket organı olamayacağını ileri sürenlerin en büyük dayanak noktası olabilecektir.
İşte bu çalışmamızda, yeni Türk Ticaret Kanunu’nun anonim şirketin zorunlu organları arasında kabul ettiği genel kurulun devredilemez görev ve yetkileri üzerinde durulacak, açıklayıcı olması bakımından da yeni Kanun’un genel kurulun toplantı şekline, zamanına ve yerine ilişkin esasları kısaca izah edilecektir.
II- YTTK’YA GÖRE ANONİM ŞİRKET GENEL KURULUNUN TOPLANTI ŞEKLİ, ZAMANI VE YERİ
Halihazırda yürürlükte bulunan yasal düzenlemeye, bir başka deyişle, 6762 sayılı eski TTK’ya göre, anonim şirketlerde genel kurul, kural olarak, olağan (adi) ve olağanüstü (fevkalade) olarak toplanmaktadır. Olağan genel kurul toplantısının, her hesap dönemi sonundan itibaren üç ay içinde ve en az yılda bir defa yapılması zorunludur (ETTK md. 364/f.1). Ancak, yılda birkaç kere kâr dağıtımı yapan anonim şirketlerde, her dağıtma için, genel kurulun toplantıya davet edilmesi gerekmektedir (ETTK md. 364/f.2). Yine, ETTK’ya göre, genel kurulu olağan toplantıya davet etme görevi, şirket yönetim kurula aittir (ETTK md. 365). Olağanüstü genel kurul toplantısı ise, gerektiği takdirde, her zaman için yapılabilmektedir (ETTK md. 364/f.3). ETTK’ya göre, genel kurulu olağanüstü toplantıya davet etmeye, hem yönetim kurulu hem de murakıplar (denetçiler) yetkilidir (ETTK md. 365).13 Ocak 2011 tarihinde kabul edilen 6102 sayılı yeni TTK’ya göre de, anonim şirketlerde genel kurul, “olağan” ve “olağanüstü” olmak üzere iki şekilde toplanır. Olağan genel kurul toplantısının her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılması gerekmektedir (YTTK md. 409/f.1). Olağanüstü genel kurul toplantısı ise, “gerektiği takdirde” her zaman için yapılabilir (YTTK md. 409/f.3).
YTTK’nın 409. maddesinin üçüncü fıkrasında “Aksine esas sözleşmede hüküm bulunmadığı takdirde genel kurul, şirket merkezinin bulunduğu yerde toplanır.” hükmüne yer verilmiştir. Anılan hüküm, ETTK’nın 371. maddesindeki “Aksine esas mukavelede hüküm olmadığı takdirde umumi heyet, şirket merkezinin bulunduğu yerde toplantıya davet edilir.” hükmünün tekrarıdır. Dolayısıyla, genel kurul toplantısının yapılacağı yer konusunda, öncelikle şirket esas sözleşmesine bakılmalı, esas sözleşmede ayrı bir yer belirtilmiş ise genel kurul toplantısı burada yapılmalı, bu konuda esas sözleşmede bir hüküm yok ise, genel kurul şirket merkezinin bulunduğu yerde toplanmalıdır.
Bu toplantılarda, organların seçimi, finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, kârın kullanım şekline, dağıtılacak kâr ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine, yönetim kurulu üyelerinin ibraları ile faaliyet dönemini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara ilişkin müzakere yapılır ve karar alınır(3) (YTTK md. 409/f.1).
III- YTTK’YA GÖRE GENEL KURULUN DEVREDİLEMEZ GÖREV VE YETKİLERİ
YTTK’nın 408. maddesinin birinci fıkrasında; “Genel kurul, kanunda ve esas sözleşmede açıkça öngörülmüş bulunan hâllerde karar alır.” hükmüne yer verilmiştir. Anılan maddenin gerekçesinde ise “Genel kurul karar verme yetkisini kanundan ve kanun hükümleri çerçevesinde esas sözleşmeden alır. Esas sözleşme, anonim şirketin organsal yetki sistemini kuran yapısına ve organlar arasındaki kanunî işlev dağılımına aykırı bir şekilde genel kurulu yetkilendiremez; yönetim kurulu kendisine kanunla bırakılan, devredilemez yetkileri genel kurula nakledemez, onun onayına bağlayamaz. Genel kurul da diğer organlara ait devredilemez yetkileri kendisine çekemez. Yönetim kurulu da genel kurulun yetkilerini yüklenemez. Ayrıca denetleme işlevine ilişkin hiçbir yetki genel kurula ve yönetim kuruluna bırakılamaz. Onun tarafından kullanılamaz.” denilmiştir.
Dolayısıyla, YTTK’nın 408. maddesinin birinci fıkrası hükmünü, genel kurulun sadece kanun ve esas sözleşmede belirtilen konularda karar alabileceği şeklinde dar manada yorumlamamak gerekecektir. Kanun koyucunun bu hükümle öngördüğü amaç, genel kurulun kanun ve esas sözleşme ile sınırları çizilmiş yetki dahilinde kararlar almasıdır.
Anılan maddenin ikinci fıkrasında ise, genel kurulun devredemeyeceği temel yetki ve görevlere yer verilmiştir. Bu görev ve yetkiler şunlardır:
a) Esas sözleşmenin değiştirilmesi,
b) Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları,
c) Kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin ve işlem denetçilerinin seçimi ile görevden alınmaları(4),
d) Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dâhil, kullanılmasına dair kararların alınması,
e) Kanun’da öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi,
f) Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı.
Ancak, hemen belirtelim ki, anonim şirket genel kurulunun devir ve terk edemeyeceği yetkiler bu sayılanlarla sınırlı değildir. Zira, yeni TTK’nın muhtelif maddeleri ile genel kurula verilen görev ve yetkiler de bulunmaktadır. Nitekim, 408. maddede bu husus dikkate alınmış ve “çeşitli hükümlerde öngörülmüş bulunan devredilemez görevler ve yetkilerin” saklı olduğu belirtilmiştir.
Bilindiği üzere YTTK, tek ortaklı anonim şirket kuruluşuna, bu manada tek kişilik genel kurula da izin vermektedir. YTTK’ya göre işte böyle tek paysahipli olan anonim şirketlerde, bu paysahibi genel kurulun tüm yetkilerine sahip olacaktır. Bir başka deyişle, yukarıda sayılan görev ve yetkiler, genel kurul sıfatıyla, o tek paysahibi tarafından kullanılacaktır. Ancak, tek paysahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı bu kararların geçerlilik kazanabilmeleri için yazılı olmaları gerekecektir (YTTK md. 408/f.3).
IV- ÖZET VE SONUÇ
Halihazırda yürürlükte bulunan 6762 sayılı eski TTK’ya göre, anonim şirketlerde genel kurul, kural olarak, olağan (adi) ve olağanüstü (fevkalade) olarak toplanmaktadır. Olağan genel kurul toplantısının, her hesap dönemi sonundan itibaren üç ay içinde ve en az yılda bir defa yapılması zorunludur. 6102 sayılı yeni TTK’ya göre de, anonim şirketlerde genel kurul, “olağan” ve “olağanüstü” olmak üzere iki şekilde toplanır. Olağan genel kurul toplantısının her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılması gerekmektedir. Olağanüstü genel kurul toplantısı ise gerektiği takdirde her zaman için yapılabilir. Anonim şirket genel kurul toplantıları, aksine esas sözleşmede hüküm bulunmadığı takdirde, şirket merkezinin bulunduğu yerde yapılır.
YTTK’ya göre, anonim şirket genel kurulu, kanunda ve esas sözleşmede açıkça öngörülmüş bulunan hâllerde karar alır. Bunun yanında, yeni Kanun’da, genel kurulun devredemeyeceği yetki ve görevlere de yer verilmiştir. Bu görev ve yetkileri “esas sözleşmenin değiştirilmesi; yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları; Kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin ve işlem denetçilerinin seçimi ile görevden alınmaları; finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dâhil kullanılmasına dair kararların alınması; Kanun’da öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi; önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı” olarak sıralayabiliriz. Tek paysahipli anonim şirketlerde, bu paysahibi genel kurulun tüm yetkilerine, dolayısıyla sayılan devredilemez görev ve yetkilere de sahip olacaktır.
Yazar:Soner ALTAŞ*
Yaklaşım / Aralık 2011 / Sayı: 228
kaynak : http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/makaleler/20111220610.htm
