İşsizlik Sigortası'nın uygulamaya başladığı Mart 2002 tarihinden 30.06.2011 tarihine kadar sisteme 2.754.425 kişi başvuruda bulunmuş, 2.257.387 kişi işsizlik ödeneği almaya hak kazanmıştır. Mart 2002 tarihinden 30 Haziran 2011 tarihine kadar toplamda 4.147.022.714,74.-TL ödemede bulunulmuştur. Haziran 2011 ayında işsizlik ödeneğinden yararlanmak üzere 40.375 kişi ünitelerimize başvurmuştur. Haziran 2011 ayında 165.299 kişiye 62.128.666,62.-TL ödeme yapılmıştır.
2000 yılından bu yana uygulanmakta olan işsizlik sigortasında önemli sorunlar yaşanıyordu. Özellikle işsizlik sigortası yardımlarından yararlanma koşullarının ağırlığı ve işsizlik ödeneği tutarının düşüklüğü en önemli sıkıntı. İşte işsizlik sigortasında yaşanan sıkıntıların giderilmesi için Ulusal İstihdam Strateji Belgesinde yer alan bazı değişiklikler olması gündemde.
Halen yürürlükte olan mevzuata göre; hizmet akitleri işsizlik ödeneğine hak kazanacak şekilde sona eren sigortalılar, Türkiye İş Kurumu'na süresi içinde şahsen başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri, hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmaları kaydıyla işsizlik ödeneği almaya hak kazanıyorlar.
Mevcut uygulamada hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde,
- 600 gün prim ödemiş olanlara 180 gün,
- 900 gün prim ödemiş olanlara 240 gün,
- 1080 gün ve daha fazla prim ödemiş olanlara 300 gün,
süre ile İş-Kur tarafından işsizlik ödeneği ödeniyor. Özellikle son 120 gün kesintisiz çalışma şartı ile son üç yıl içinde en az 600 gün prim ödeme şartının işsizlik sigortasında sürekli eleştirildiğini belirtmeliyiz.
Ulusal İstihdam Strateji Belgesi taslağında işsizlik sigortasına ilişkin önemli değişiklikler yapılması planlanıyor. Buna göre; son iki yıl içerisinde 360 gün çalışmış olmak, işsizlik aylığı almak için yeterli sayılacak.
Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, on altı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemiyor.
01.07.2011-31.12.2011 dönemi için aylık işsizlik ödeneği tutarı en az 334.80 TL ve en yüksek tutar ise 669,60 TL olarak uygulanıyor. Yani, 5.000 TL prim ödeyende, 1.674 TL prim ödeyende aynı işsizlik ödeneğini (669.60 TL) alıyor.
Ayrıca işsizlik sigortasında halen asgari ücretin brüt tutarının yüzde sekseni olan üst sınır, brüt asgari ücretin 1,5 katına çıkacak. Yani bugünkü asgari ücret üzerinden (837 TL * 2= 1.255,50 TL) olacak. İşsizlik aylığı yükseltilecek ancak işsiz kalanları tembelliğe yöneltmemek amacıyla uzun süreli işsizliklere düşük tutarda aylık ödenecek.
İşini kaybeden işçi işsizliğinin ilk üç ayında, çalışırken son 12 ayda aldığı ortalama ücretin yüzde 50'si oranında işsizlik aylığı alacak. Bu oran işsizliğin ikinci üç aylık döneminde yüzde 40, geri kalan sürede ise yüzde 25 olarak uygulanacak.
Böylece çalışırken 2.500 TL ücret alan bir kişi ilk üç ay için 1,250 lira, ikinci üç ay için 1.000 TL, geri kalan dönem için ise 625 TL işsizlik aylığı alabilecek. Aşağıdaki tabloda tasarının yasalaşması halinde ücret tutarlarına göre verilecek işsizlik sigortası ödeneği yer alıyor.
Ücret İlk 3 ay için
işsizlik ödeneği İkinci 3 ay için
işsizlik ödeneği Son 6 ay için
işsizlik ödeneği
837 418.5 334.8 209.25
1000 500 400 250
2000 1000 800 500
2500 1250 1000 625
2511 1255.5 1004.4 627.75
3000 1255.5 1200 750
4000 1255.5 1255.5 1000
5440.5 1255.5 1255.5 1255.5
İşsizlik aylığına hak kazanma koşullarını sağlayamayan 25 yaşın altındaki çalışanlara prim ödeme ve yararlanma süresi yüzde 50 indirimli olarak uygulanacak. Bu durumda son iki yıl içinde 180 gün prim ödeyerek çalışan 25 yaşın altındaki genç işsizler de işsizlik aylığı alabilecekler.
Bu koşulları da sağlayamadan işini kaybedenler ile yasal olarak en fazla on ay işsizlik aylığı alması gerektiği halde bu süre dolmasına rağmen işe giremeyenlere bütçeden sağlanan kaynaklarla işsizlik aylığı ödenecek.
Ancak hemen hatırlatmak gerekiyor, işsizlik sigortasında öngörülen bu iyileştirmeler henüz tasarı aşamasında ve yürürlüğe girmesi için öncelikle yasa çıkması ve sonra da resmi gazetede yayınlanıp yürürlüğe girmesi gerekmektedir.
Kaynak: Dünya Gazetesi / İbrahim Işıklı
