Anonim ve limited şirketlerde kâr dağıtımı ve yedek akçeler
Şirketlerde her pay sahibi, kanun ve esas sözleşme hükümlerine göre pay sahiplerine dağıtılması kararlaştırılmış net dönem kârına, pay oranında katılma hakkına sahiptir. (YTTK.Md:507)
.
Yıllık kâr, yıllık bilançoya göre belirlenir ve esas sözleşme aksine bir hüküm yoksa, kâr pay sahibinin sermaye payı için şirkete yaptığı ödemelerle orantılı olarak hesap edilir.
Kâr payı ancak net dönem kârından ve serbest yedek akçelerden dağıtılabilir. Kâr payına mahsup edilmek üzere avans kâr payı dağıtımı yapılabilir. Bu bağlamda ‘kâr payı avansı’ Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olmayan şirketlerde, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) bir tebliğ ile düzenlenecektir. (YTTK.Md:5009)
Yönetim kurulu üyelerine kazanç payları sadece net kârdan ve ancak kanuni yedek akçe için belirli ayrım yaptıklarından ve pay sahiplerine ödenmiş sermayenin yüzde beşi oranında veya esas sözleşmede öngörülen daha yüksek bir oranda kâr payı dağıttıktan sonra verilebilir. (YTTK.Md:11)
.
Sermaye şirketlerinde ayrılması öngörülen ‘yedek akçeler’ Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun 519. maddesinde hüküm altına alınmıştır.
.
Şöyle ki;
* Yıllık kârın yüzde beşi, ödenmemiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayrılır. Daha sonra kanun yedek akçe sınırına ulaştıktan sonra da;
.
* Yeni payların çıkarılması dolayısıyla sağlanan primin, çıkarılma giderlerinin düşüncesinden sonra kalan kısmı,
.
* Pay sahiplerine yüzde beş oranında kâr payı ödendikten sonra kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu genel kanuni yedek akçeye ayrılacaktır.
.
Genel Kanuni yedek akçe sermayenin veya çıkarılmış sermayenin yarısını aşmadığı taktirde, sadece zararların kapatılmasına, işlerin iyi gitmediği zamanlarda işletmeyi devam ettirmeye veya işsizliğin önüne geçmeye ve sonuçlarını hafifletmeye elverişli önlemler alınması için kullanılabilir.
.
Yedek akçeyle yıllık kârın yüzde beşinden fazla bir tutarın ayrılacağı ve yedek akçenin ödenmiş sermayenin yüzde yirmisini aşabileceği hakkında esas sözleşmeye hüküm konulabilecektir. Esas sözleşme ile başka yedek akçe ayrılması da öngörülebilir ve bunların özgülenmesi amacıyla harcama yolları ve şartları belirlenebilir. (YTTK.Md:521)
.
Limited şirketlerde kâr payı sadece net dönem kârından ve bunun için ayrılmış yedek akçelerden dağıtılabilir. Kâr payı dağıtımına, ancak kanun ve şirket sözleşmesi uyarınca ayrılması gereken kanuni yedek akçelerle, şirket sözleşmesinde öngörülmüş yedek akçeler ayrıldığı takdirde karar verilebilecektir.
.
Limited şirket sözleşmesi ile aksi öngörülmedikçe, kâr payı, esas sermaye payının itibari değerine oranla hesaplanacaktır. Bu bağlamda da ayrıca yerine getirilen ek ödeme yükümlülüklerinin tutarı da kâr payının hesaplanmasında itibari değere eklenecektir. (YTTK.Md:608)
.
Mevcut kanuni düzlemler çerçevesinde kanuni ve esas sözleşmede öngörülen isteğe bağlı yedek akçeler ayrılmadıkça pay sahiplerine dağıtılacak kâr payı belirlenmeyecektir.
Genel Kurul;
* Aktiflerin yeniden sağlanabilmesi için gerekliyse,
* Bütün pay sahiplerinin menfaatini dikkate alındığında, şirketin sürekli gelişimi ve olabileceğine kararlı kâr payı dağıtımı yönünden haklı görülüyorsa,
Kanunda ve esas sözleşmede öngörülenlerden başka yedek akçe ayrılmasına da karar verebilecektir.
* Esas sözleşmede hüküm bulunması bile, genel kurul, şirketlerin işçileri için yardım sandıkları ve diğer yardım örgütleri kurulması veya bunların sürdürülmesi amacıyla veya yardım ve hayır amacına hizmet etmek üzere, bilanço kârından yedek akçe ayrılabilecektir. (YTTK.Md:523)
Gerçekte Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun 522. maddesi uyarınca da şirket esas sözleşmesi ile şirketin yöneticileri, çalışanları ve işçileri için yardım kuruluşları kurulması veya bunların sürdürülebilmesi amacıyla veya bu amacı taşıyan kamu tüzel kişiliklerine verilmek üzere yedek akçe ayrılabilir. (Eski Türk Ticaret Kanunu Md:468)
Dr. Veysi SEVİĞ
KAYNAK : http://www.ito.org.tr/
