Konteyner taşımacılığı
Dünya ticaretinde ilk olarak 20. yüzyılın başında kullanılmaya başlanan konteynerler özellikle 1960'lı yıllardan sonra daha fazla kullanılmaya başlanılmış ve taşımacılıkta günümüzde çok önemli bir yer edinmiştir.
Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre Fransızca kökenli bir kelime olan konteyner (container: taşımalık) kısaca; "eşya taşımak için özel olarak imal edilmiş, sürekli kullanılabilen özelliğe sahip büyük kutular, sandıklar" olarak; daha detaylı bir tanımlamaya göre ise; "Taşımacılık işlerinde kullanılan 1972 Konteyner Sözleşmesi'ne uygun imal edilmiş, konteyner onay plakasına sahip, sürekli ve uzun süreli kullanılacak şekilde sağlam (büyük sandık, müteharrik sarnıç veya benzerleri) bir kompartıman teşkil edecek şekilde kısmen veya tamamen kapalı, yol boyunca aktarmaya gerek gösterilmeden, bir veya daha fazla taşıt tarafından eşya naklini kolaylaştıracak şekilde özel olarak yapılmış, kolay yükleme ve boşaltma yapılabilir, iki taşıt arasında aktarmaya müsait, iç hacmi en az bir metreküp olan araç; eşya taşımak için kullanılan ve su sızdırmaz şekilde uluslararası standartlara göre yapılan büyük madeni sandık" olarak tanımlanabilir.
1972 Konteynerlerle İlgili Gümrük Sözleşmesi'ne göre konteyner; "Taşıma işlerinde kullanılan (büyük sandık, müteharrik sarnıç veya bezerleri) ve içerisine eşya koymak için bir kompartıman oluşturacak şekilde tamamen veya kısmen kapatılmış, sürekli kullanım özelliğine sahip ve buna uygun olarak defalarca kullanılacak kadar sağlam, yeniden yüklenmesini gerektirmeden, bir veya daha fazla taşımacılık türü ile eşyanın taşınmasını kolaylaştıracak şekilde özel olarak imal edilmiş, özellikle bir taşımacılık türünden diğerine transfer hallerinde pratik kullanım özelliğine sahip biçimde yapılmış, kolayca doldurup boşaltılabilecek şekilde imal edilmiş ve iç hacmi bir metreküp veya daha fazla olan bir taşıma aracıdır."
Dünyadaki gelişmelere paralel olarak konteyner taşımacılığı konusunda uluslararası düzeyde çalışmalar da hız kazanmıştır. Türkiye tarafından 15.12.1972 tarihinde Cenevre'de imzalanan "1972 Konteynerlerle İlgili Gümrük Sözleşmesi"nin 02.12.1993 tarihli, 3930 sayılı Kanun'la onaylanması uygun bulunmuş, Bakanlar Kurulu'nca 18.04.1994 tarihli 94/5555 sayılı kararla onaylanmıştır. (2004/7905 sayılı sözleşme ile bazı maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır)
Ayrıca diğer bir önemli belgede Geçici İthalat Sözleşmesi'dir. Türkiye tarafından imzalanan ve bu sözleşme de kanunlaşmıştır. Konteynerlerle ilgili bu uluslararası sözleşmelere ilave olarak bu sözleşmelerin uygulanmasını belirlemek amacıyla '1972 Konteynerlerle İlgili Gümrük Sözleşmesinin ve Geçici İthal Sözleşmesi'nin Konteynerlerle İlgili Hükümlerinin Uygulanmasına Dair Yönetmelik' Gümrük Müsteşarlığı'nca hazırlanmış ve 16.04.2005 tarihli 25788 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Günün koşullarına göre düzenlemeler yapılagelmiştir. Konu üzerinde gümrük otoritelerinin çalışmakta olduğu biliniyor.
Konteyner Çeşitleri
Konteynerler sadece genel yükler için değil, aynı zamanda özel olarak taşınması gereken mal cinsleri için de kullanılmaktadır. Bu sebeple bu tip taşımacılıkta ortaya çıkan gelişmeler sonucunda konteyner çeşitliliği de artmıştır. Örneğin son zamanlarda soğutmalı soğutmalı konteyner kullanımı büyük artış göstermiştir.
Yükün en uygun şekilde taşınması amacıyla uluslararası taşımacılıkta en çok kullanılan konteyner çeşitlerini şöyle belirtebiliriz;
1) Standart konteynerler (Dry Van Container)
1.1. 20'lik standart konteyner (20' Dry Van) :
1.2. 40'lık standart konteyner (40' Dry Van) :
1.3. 40'lık yüksek hacim standart konteyner (40' High Cube Dry) :
2) Üstü açık konteyner (Open-Top Container)
3) Yanları ve üstü açık konteyner (Flat Rack Container)
4) Üstü açılabilir konteyner (Hardtop Container 20')
5) Platform konteyner (Platform Container 20', 40')
6) Havalandırmalı konteyner (Ventilated Container, 20')
7) Soğutmalı konteyner (Reefer Container; 20', 40', 40' High-Cube Version)
8.) Tank konteyner (Tank Container 20')
9) Dökme konteyner (Bulk Container 20')
Netice olarak; ülkemizde konteyner taşımacılığı ile ilgili mevzuat uluslararası düzenlemelere uyumludur. Ancak mevzuatın uyumlu olmasının yanında işlemlerin yürütülmesinde de zaman kaybına neden olabilecek bürokratik işlemlerin en aza indirilmesi, konteyner takip sistemlerinin teknolojinin gerektirdiği usullerle yapılmasını sağlayacak altyapının oluşturulması gerçekleştirilmiş olduğu biliniyor. Uluslararası konteyner taşımacılığı pazarında daha fazla pay sahibi olmamızın önünde; limanlarımızın altyapı, üstyapı ve destek hizmetleri açısından yetersiz olmasının yanında bürokratik işlemlerden kaynaklanan zaman kayıplarının da engel teşkil edeceği göz ardı edilmemelidir. Bu anlamda mevzuattan ve bürokratik işlemlerden kaynaklanan sorunların en aza indirilmesi için bu konuda görev yapan tüm tarafların bilgi seviyesinin yükseltilmesi de gerekmektedir.
Uluslararası ticarette günümüzde demiryolu, havayolu, karayolu ve denizyolu taşımacılığının bütünleşmesi olan kombine taşımacılık gelişmeye başlamış, kapıdan kapıya taşımacılık önem kazanmıştır. Bu gelişimin devam edeceği, ilerleyen zamanlarda kombine taşımacılığın daha da yaygınlaşacağı açıkça görülmektedir. Bu nedenle ülkemizde tüm ulaşım altyapılarının ve ilgili yasal düzenlemelerin bu gelişime uygun hale getirilmesi taşımacılık sektörümüzün küresel pazardan alacağı payın artırılması için gereklidir. Durumun böyle olduğu söyleniyor.
Hasan Akdoğan
http://www.dunya.com/hasan-akdo%C4%9Fan_159_0_yazar.html
